18. Haykırışlı na’lı cümle

A. [haykırış ya da dua]

Hik’u msk’va na putxur ! E, k’inçi-şk’imi ! (*)(AŞ)

“O kadar güzel uçuyorsun ! Ey, kuşum !”

(*) “Va gomaktinen”; söz : Ayhan Alptekin; müzik : Engin Alptekin.

Skenceli felamuri

Eli cicişen eli

Muper marazi giğun

Mencelişen na meli (FN-Sumla)

Üzerinde arı kovanı skence’si olan ıhlamur ağacı

Koptun kökünden koptun

Nasıl bir hastalığın var ki

Takattan düşmüşsün

Musa hik’u na becğay ! Mu ağodu ? (AŞ-Ok’ordule)

“Musa ne kadar bağırıyor ! Ne oldu ?”

Muperi boyi giğun !

Gyuli, 3’i3’ila re-i ?

İris na sozi meçam

Şa ok’i3’ilare-i ? (AH-P’ayante, K.K.)

Ne biçim boyun var !

Gyuli, yılan mısın ? (*)

Herkese söz veriyorsun

Mümkün olduğu kadar kendini ortadan ikiye ayıracak mısın ?”

[(*) Lazcada “yılan gibi” = İnce ve uzun boylu. Türkçede gibi kötü anlamı yoktur.]

Kçini pimbiloni na iyare ! (AŞ-Ok’ordule)

“Beyaz sakallı olasın (= uzun uzun yaşayasın) !”

Si na ar sica mayare ! (AŞ) “Sen bir damadım olasın !”

B. [beddua]

Anderi na naşk’vare, axir-oxori-sk’ani ! (PZ ~ AŞ)

Anderi na naşkvare, axir-oxori-skani ! (FN)

“Tez günlerde geberesin ve senin evin axırın her şeyin sensiz kalasın !”

Ğurzuli do 3’una-şk’imi na şk’omare ! (PZ-Cigetore)

“Zehir ile ağrımı yiyesin !”

Enna, na-imxor xor3’i ğurzuli na gayasen ! (AŞ-Ok’ordule)

“Hay, yediğin et zehir olsun.”

Goxtare goxtare do na çkimda gegalasen. (FN)

“Gezceksin gezecesin de (her halde yine) bana muhtaç olacaksın !”

Ğvai do 3’k’aik na giğasen ! (FN)

“Sular ve seller seni götürsün !”

●●● ÇM-AŞ diyalektlerinde hemen hemen eşanlamlı to edatı da vardır.

Na-şk’omare ğurzuli to gayay ! (ÇM-Ğvant) “Yediğin zehir olsun.”

Anderi to dosk’uday ! (AŞ) “Kahrolsun da kalsın. Lânet kalsın.”

● Bu bölümde gösterilen haykırışlı cümlelerin her biri “kendi başına birer cümle”dir. “Başka cümleye bağlı cümlemsi” değildir. Ayrıca, bir önceki bölümde gösterdiğimiz na- ekinin tersine, na edatı ile fiil arasında bazen isim, zamir vs bulunabilir.

■ Na ve to edatları vurguludur.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________