19. Fiilbaşı listesi

Bu bölümde alfabetik sırayla gösterilen fiilbaşlarının kullanım örnekleri için “Lazca-Türkçe Sözlük Taslağı”na (http://ayla7.free.fr/laz/index.html) bakınız.

______________________________________________________________________

19.1. {a-}(HP)(AK)

Bu fiilbaşı bugüne dek tek bir adet fiilde gözlemlendiğinden dolayı “genel anlamı”nın ne olduğu bilinemez.

aigdems/ aigdeps (HP)(AK) “Alaya alıyor”

[Eğer bu fiilbaşlı başka fiil(ler)i biliyorsanız lütfen bize mail atıp bildiriniz. E-posta adresimiz şöyledir. lazepesi.dosti@free.fr ] ______________________________________________________________________

19.2. {ama-}　

[/a/ önünde amv- (PZ ~ AŞ), am- (FN ~ HP), amv-/ amm-/ am- (ÇX)]

[/o/ önünde am- (PZ), amv- (ÇM), amv-/ amm-/ am- (AŞ), am- (FN ~ HP), amv-/ amm-/ am- (ÇX)]

[/i/ ve /u/ önünde tüm diyalektte am-]

[vi-/ bi-, ma-, ga-, mi-, gi- önünde amo- (ÇM~ AŞ)]

I. İçeride. İçeriye.

amulun “giriyor”

amadums/ amaduy/ amadumers/ amadvars “içeriye koyuyor”

II. (FN-Sumla ~ AH) Belden aşağıya.

amikunams “belden aşağısına bir şey giyniyor”

amokunams “belden aşağı giysini giydiriyor”

III. (FN ~ HP) Boy seviyesinden yukarıya asarak. → ge3’a-, gi3’a-; gu3’a-^III

amok’idams/ amok’idaps “boy seviyesinden yukarıya asıyor”

______________________________________________________________________

19.3. {ce-}(PZ ~ AŞ) → ge- 

[vuayel önünde c-]

I. Aşağı doğru.

culun “iniyor”

II. Düşey doğrultuyla yukarıdan aşağı.

cebun “asılıdır”

cedums/ ceduy “aşağıya koyuyor”

III. Yatay zemin üzerinde.

ceğurun “yatay zemin üzerinde ölüyor”

IV. Dibinden. Kökünden.

cek’vatums/ cek’vatuy “(ağacı) dibinden kesiyor” → e-

IV. İşlevi belli değil.

ceçams/ ceçay “vuruyor”

______________________________________________________________________

19.4. {cek’a-}(ÇM)(AŞ) “ardından” → ç’ek’a-; ek’a-

[/a/ ve /o/ önünde cek’v-]

[/i/ ve /u/ önünde cek’-]

cek’voğurun / cek’uğurun (1) Ardından (derdinden/ kaderinden) ölüyor. (2) Birine kul köle olup boşuna ölüyor.

______________________________________________________________________

19.5. {cela-} (PZ ~ AŞ) “Yukarıdan aşağı” → gela-, gila-

[/a/ önünde celv-]

[/o/ önünde cel- (PZ), cel-/ celv- (AŞ-Ok’ordule), celv- (ÇM ~ AŞ)]

[/i/ ve /u/ önünde cel-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde cele-]

I. Az meyilli yerde yukarıdan aşağı.

celulun “az meyilli yerde iniyor”

II. Aşağı tarafa. Aşağı tarafta.

celabams^[1], celobams^[1], celvobay^[1] “aşağı tarafa asıyor”

III. Yerden yukarıda bulunan bir şeye yukarıdan aşağı.

celabams^[2], celobams^[2], celvobay^[2] “yerden yukarıda bulunan bir şeye (sıvı) döküyor”

IV. Kenarda ya da ucundan, aşağıya doğru yapılan hareket ile.

celaxedun “yukarıdan gelip kenara oturuyor”

celaxen “yukarıdan gelip kenarda oturmuş haldedir”

celat’axums/ celat’axuy “yukarıdan aşağı doğru hareket yaparak ucunu kırıyor”

celat’roxun “yukarıdan aşağı doğru yapılan hareket ile, ya da ağırlık ile, ucundan kırılıyor”

______________________________________________________________________

19.6. {ceşk’a-}(ÇM)(AŞ-Ortaalan)

[/a/ ve /o/ önünde ceşk’v-]

[/i/ ve /u/ önünde ceşk’-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde ceşk’e-]

I. “rastgele arasına veya ortasına. Rastgele arasında veya ortasında.” → ç’eşk’a-, geşa-; k’oşk’a-, goşa-

ceşk’vobğay “üst tarafından arasına veya ortasına taneli katı cismi döküyor”

II. “(ateşin) başına, (ateşin) başında”

ceşk’axedun “(ateşin) başına oturuyor”

ceşk’uxen “(ateşin) başında oturmuş haldedir”

______________________________________________________________________

19.7. {ce3’a-}(ÇM)(AŞ-Ortaalan)

Bu fiilbaşının kullanım örnekleri pek az olduğundan dolayı genel anlamı bilinemez.

[/a/ ve /o/ önünde ce3’v-]

ce3’vobazgay (ÇM) “düşebilecek bir şekilde kenarına veya ucuna basıyor”

ce3’vobun (ÇM) “düşebilecek şekilde kenarında ya da ucunda asılıdır”

ce3’vazden^[1] (ÇM) “birinden çekiniyor ya da korkuyor”

ce3’vazden^[2] (AŞ-Ortaalan) “bir şey yapmayı önemsemiyor ya da istemiyor”

______________________________________________________________________

19.8. {ç’ek’a-}(PZ) → cek’a-; ek’a-

[/a/ önünde ç’ek’v-]

[/o/, /i/ ve /u/ önünde çek’-]

I. “arkadan”

ç’ek’a3’en (PZ-Cigetore) “arkadan bakıyor”

II. “ardından”

ç’ek’uğurun (PZ-Apso, Cigetore) “ardından ölüyor”

______________________________________________________________________

19.9. {ç’eşk’a-}(PZ) “üst tarafından araya ya da ortaya” → ceşk’a-, geşa-; k’oşk’a-, goşa-

ç’eşk’abğams “üst tarafından araya ya da ortaya taneli katı cismi döküyor”

ç’eşk’axedun “üst tarafından gelip araya ya da ortaya oturuyor”

ç’eşk’axen “üst tarafından gelip araya ya da ortaya oturmuş haldedir”

______________________________________________________________________

19.10. {do-}

[/a/ önünde dv- (PZ ~ AŞ), d- (FN ~ HP), dv- (ÇX)]

[/o/ önünde d- (PZ), dv- (ÇM ~ AŞ), d- (FN ~ HP), dv- (ÇX)]

[/i/ ve /u/ önünde d-]

[Sırf (PZ) : vi-, vo-, vu-, mi-, gi-, mo-, go- önünde bazen de-, bazen do-]

I. “yere doğru”

dobğams/ dobğay/ dobğaps “taneli katı cismi yere döküyor”

II. işlevi belli değil

dirinams (PZ-ÇM-AŞ) “doğuyor”

dibaden^[1] (AŞ) “yaşlanıyor, ihtiyarlıyor”

dibaden^[2] (FN-AH-HP) “doğuyor”

______________________________________________________________________

19.11. {dolo-}

[/a/ önünde : dolv- (PZ ~ AŞ), dol- (FN ~ HP)(AK), dolv- (ÇX)]

[/o/ önünde : dol- (PZ), dolv- (ÇM ~ AŞ), dol- (FN ~ HP), dolv- (ÇX)]

[/i/ ve /u/ önünde : del-/ dol- (PZ), dol- (ÇM ~ HP)]

[Sırf (PZ) : vi-, vu-, mi-, gi- önünde dele-/dolo-]

[Sırf (AK)(ÇX) : /i/ önünde dil-, /u/ önünde dul-]

I. Düşey doğrultuyla derin kapalı mekânın içine.

dolodums/ doloduy/ dolodumers/ dolodvars “Düşey doğrultuyla derin kapalı mekânın içine koyuyor”

dolobğams^[1]/ dolvobğay/ dolobğaps/ dolvobğaps “Taneli katı cismi bir şeyin içine üstünden döküyor”

II. Boynuna, el bileğine veya kulağına [takıyor, takılıyor vb].

dolvaben; dolak’iden, dolak’it’en “birinin boynuna sarılıyor”

III. Takılan bir şeyi dibinden, kökünden.

doloç’irdums/ doloç’irduy; doloç’k’idums/ doloç’k’dups “dibinden koparıyor”

IV. (işlevi belli değil)　

dolobğams^[2] (FN ~ AH) “Yapılmış büyük bir şeyi bozuyor ya da yıkıyor”

______________________________________________________________________

19.12. {e-}(PZ ~ HP) → ye-

[/a/ önünde ey- (PZ ~ AŞ), y- (FN ~ HP)]

[/o/ ve /u/ önünde ey- (PZ ~ ÇM), ey-/ e- (AŞ), y- (FN ~ HP)]

[/i/ önünde ey-/ e- (PZ ~ HP), y- (HP)]

I. Düşey doğrultuyla aşağıdan üste.

eyulun/ yulun “yukarı çıkıyor”

II. Bir şeyin üstünde. Bir şeyin üstüne.

eitums/ eituy, eitumers, yitumers “örtünüyor”

III. Dibinden. Kökünden. → ce-, ge-

ek’vatums/ ek’vatuy/ ek’vatups “kökünden kesiyor”

IV. [işlevi belli değil]

eç’opums/ eç’opuy/ eç’opups “satın alıyor”

______________________________________________________________________

19.13. {ek’a-}(PZ ~ HP) → ik’a-; mik’a-^[2]

[/a/ önünde ek’v- (PZ ~ AŞ) , ek’- (FN ~ HP)]

[/o/ önünde ek’- (PZ), ek’v- (ÇM ~ AŞ), ek’- (FN ~ HP)]

[/i/ ve /u/ önünde ek’- (PZ ~ HP) ]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde ek’e- (PZ ~ HP)]

I. Arkada. Arkaya. Arkadan. Geride. Geriye.

ek’adums/ ek’aduy, ek’adumers “arkaya koyuyor”

II. Sonradan ilâve ederek. Ekleyerek.

ek’ubğams/ ek’ubğay “Yarı mamul durumda olan bir şeye başka bir katı cismi (tuz, biber, nane vb) ekliyor. Bir kapta var olan bir şeyin içine başka bir katı cismi döküyor.”

III. Ardından. → ç’ek’a-; cek’a-

ek’iyonams/ ek’iyonay “(canlı varlığı) ardından götürüyor”

IV. (PZ) Alttan yukarı.

ek’a3’ers (PZ) “alttan yukarı bakıyor”

______________________________________________________________________

19.14. {ela-}(PZ ~ HP) → ila-

[/a/ önünde elv- (PZ ~ AŞ), el- (FN ~ HP) ]

[/o/ önünde el- (PZ), elv- (ÇM ~ AŞ), el- (FN ~ HP)]

[/i/ ve /u/ önünde el- (PZ ~ HP)]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo- (1), vu-/ bu-, ma- (2), ga- (2), mi-, gi-, mo-, go- önünde ele- (PZ ~ HP)]

[(1) bo- önünde elo- (AŞ-Ok’ordule), ör. elobolam; ela- (AŞ-Ortaalan), ör. elabolam]

[(2) ma- ve ga- önünde elo- (PZ-Noxlamsu), ele- (PZ-Apso ~ HP)]

I. Az meyilli yerde yukarı doğru.

elulun “az meyilli yerde yukarı doğru gidiyor”

II. Bir kenarda, bir kenara, bir kenardan, bir tarafta, bir tarafa, bir taraftan.

elaxedun “kenara oturuyor”

III. [işlevi belli ]

elaçams (Bu biçimli fiiller, yöreye göre birbirine alâkası olmayan çeşitli anlama gelir. (→ http://ayla7.free.fr/laz/index.html)

______________________________________________________________________

19.15. {eşa-}(FN ~ HP) “Yukarı doğru” → eşk’a-, işa-

[vuayel önünde eş-]

[ba-/ va-, bi-/ vi-, bo-/ vo-, bu-/ vu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde eşe-]

I. Düşey doğrultuyla derin kapalı mekândan yukarı doğru.

II. Açık, oldukça meyilli ve uzun alanda yukarıya doğru.

III. Alt taraftan yukarıdaki bir şeyin arasına.

IV. Bir işi bitiriyor.

eşanaxums “çamaşırı yıkama işini bitiriyor”

______________________________________________________________________

19.16. {eşk’a-} (PZ ~ AŞ) “yukarı doğru” → eşa-, işa-

[/a/ önünde eşk’v-]

[/o/ önünde eşk’- (PZ) , eşk’v- (ÇM ~ AŞ)]

[/i/ ve /u/ önünde eşk’-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde eşk’e-]

I. Düşey doğrultuyla derin kapalı mekândan yukarıya doğru.

II. Açık, oldukça meyilli ve uzun alanda yukarıya doğru.

III. Alt taraftan yukarıdaki bir şeyin arasına.

______________________________________________________________________

19.17. {eyo-} (PZ ~ FN) [FN, pek nadiren] “bir şeyin üstüne başka bir şeyi” → geya- (FN-Ç’anapet); ijvo- (ÇX)(Düzce), ijo-/ mijo- (AK)

[vuayel önünde ey-]

[vo-/ bo- önünde eye-]

eyodums/ eyoduy/ eoduy/ eyodvams/ eyodumers “bir şeyin üstüne başka bir şeyi koyuyor”

eyoşk’omams/ eyoşk’omay, eyoç’k’omams “bir şeyin üstüne başka bir şeyi yiyor”

______________________________________________________________________

19.18. {e3’a-}(PZ ~ HP) → i3’a-

[/a/ önünde e3’v- (PZ ~ AŞ), e3’- (FN ~ HP) ]

[/o/ önünde e3’- (PZ), e3’v- (ÇM ~ AŞ), e3’- (AŞ’in bir kısmı)(FN ~ HP)]

[/i/ ve /u/ önünde e3’-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde e3’e-]

I. Altta, alta, alttan. Altında, altına, altından.

e3’udums/ e3’uduy, e3’udumers/ e3’udumels “bir şeyin altına başka bir şeyi koyuyor”

II. Alttan yukarıya doğru.

e3’vok’anay, e3’onk’anams “alt taraftan yukarı doğru sallıyor”

III. [işlevi belli değil]

e3’abğen “garip bir sıkıntıda bulunuyor (PZ-Apso)”, “rüyada kâbus görüyor (FN ~ AH)”, “ateşten rüya görerek sayıklıyor (HP)”

______________________________________________________________________

19.19. {gama-}

[/a/ önünde gamv- (PZ ~ AŞ), gam- (FN ~ HP), gamv-/ gamm-/ gam- (ÇX)]

[/o/ önünde gam- (PZ), gamv- (ÇM), gamv-/ gamm-/ gam- (AŞ), gam- (FN ~ HP), gamv-/ gamm-/ gam- (ÇX)]

[/i/ ve /u/ önünde gam-]

[Sırf (ÇM ~ AŞ) : vi-/ bi-, vo-/ bo-, ma-, ga-, mi-, gi- önünde gamo-]

I. Dışarı.

gamulun “dışarı çıkıyor”

II. Uzak mesafede aşağı doğru.

gamilay/ gamilams/ gamilaps “hızla aşağı doğru gidip uzaklaşıyor”

III. Tamamen.

gamailums/ gamailuy/ gamailoms/ gamax’ilups “vurarak tamamen yok ediyor; kökünden kazıyor”

______________________________________________________________________

19.20. {ge-}(FN ~ ÇX)(AK)  → ce-

[/a/, /o/ ve /u/ önünde gy-]

[/i/ önünde ge- (FN ~ HP), g- (AK)(ÇX)]

[Sırf (AK) va-, vo-, ma-, ga-, mo-, go- önünde gi-, fakat vi-, vu-, mi-, gi önünde ge-]

I. Aşağı.

gyulun “iniyor”

II. Düşey doğrultuyla yukarıdan aşağı.

gedgums/ gedgims/ gedgips “yere koyuyor”

III. Bir şeyin üstüne. Bir şeyin üstünde.

gedumers/ gedumels/ gedvars “bir şeyin üstüne koyuyor”

IV. Dibinden. Kökünden. → e-

gek’vatums/ gek’vatups “(ağacı) kökünden kesiyor”

V. [işlevi belli değil]

geçams/ geçaps “vuruyor”

______________________________________________________________________

19.21. {gela-}(FN ~ HP) “Yukarıdan aşağı” → cela-, gila-

[vuayel önünde gel-]

[ba-/ va-, bi-/ vi-, bo-/ vo-, bu-/ vu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde gele-]

I. Az meyilli yerde yukarıdan aşağı.

gelulun “aşağı doğru dolaşarak gidiyor”　

II. Yerden yukarıda bulunan bir şeye yukarıdan aşağı.

gelobams^[2], gelobaps^[2] “yerden yukarıda bulunan bir şeye yukarıdan sıvı döküyor”

III. Kenarda ya da ucundan, yukarıdan aşağıya doğru yapılan hareket ile.

gelaxedun “yukarıdan gelip kenara oturuyor”

gelat’axums/ gelat’axuy “yukarıdan aşağı doğru hareket yaparak ucunu kırıyor ”

gelat’roxun “yukarıdan aşağı doğru yapılan hareket ile, ya da ağırlık ile, ucundan kırılıyor”

______________________________________________________________________

19.22. {geşa-}(FN ~ HP)

[vuayel önünde geş-]

I. Arasına veya ortasına. Arasında veya ortasında. Bir şeyin içine. → ç’eşk’a-, ceşk’a

geşadumers “içine koyuyor”

II. Yüksek bir yerde. Tepsine.

geşaxedun “tepesine oturuyor”

______________________________________________________________________

19.23. {geya-} (FN-Ç’anapet) “bir şeyin üstüne” → eyo- ; ijvo- , ijo-/ mijo-

[vuayel önünde gey-]

[bo- önünde geye-]

geyadums/ geyadumers “bir şeyin üstüne koyuyor”

geyaxedun “bir şeyin üstüne oturuyor”

______________________________________________________________________

19.24. {ge3’a-}(FN ~ HP) → gi3’a-

[vuayel önünde ge3’-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde ge3’e-]

I. “İnsan boyundan az yukarı, genelde tavana, yukarıdan aşağıya doğru sarkıtarak”

ge3’ok’idams/ ge3’ok’idaps (AH ~ HP) “sarkıtarak asıyor”

II. “Ucunda”

ge3’axedun “ucunda oturuyor”

ge3’axen^[2] “ucunda oturmuş haldedir”

III. [İşlevi belli değil.]

ge3’axen^[1] “birinin yüzü bir haldedir”

______________________________________________________________________

19.25. {gila-} (AK)(ÇX) “Yukarıdan aşağı” → cela-, gela-

[/a/ ve /o/ önünde gil- (AK), gilv- (ÇX)]

[/i/ ve /u/ önünde gil-]

[Sırf (ÇX) : va-, vi-, vo-, vu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde gile-]

I. Az meyilli yerde yukarıdan aşağı.

gilulun “aşağı doğru dolaşarak gidiyor”　

II. Yerden yukarıda bulunan bir şeye yukarıdan aşağı.

gilobaps, gilvobaps “yerden yukarıda bulunan bir şeye yukarıdan sıvı döküyor”

III. Yukarıdan aşağıya doğru yapılan hareket ile kenarda ya da ucundan.

gilaxedun “yukarıdan gelip kenara oturuyor”

gilat’axups “yukarıdan aşağı doğru hareket yaparak ucunu kırıyor ”

gilat’ruxun (AK)(ÇX) “yukarıdan aşağı doğru yapılan hareket ile, ya da ağırlık ile, ucundan kırılıyor”

______________________________________________________________________

19.26. {gi3’a-}(AK)(ÇX) “İnsan boyundan az yukarı, genelde tavana, yukarıdan aşağıya doğru sarkıtarak” → ge3’a-; gu3’a-^III; ama-^III

[/a/ ve /o/ önünde gi3’- (AK), gi3’v- (ÇX)]

[/i/ ve /u/ önünde gi3’-]

gi3’ok’idaps, gi3’vok’idaps “sarkıtarak asıyor”

______________________________________________________________________

19.27. {go-}

[/a/ önünde gv- (PZ ~ AŞ) , g- (FN ~ HP), g-/ gv- (AK) , gv- (ÇX)]

[/o/ önünde g- (PZ), gv- (ÇM ~ AŞ), g- (FN ~ HP)(AK), gv- (ÇX)]

[/i/ önünde go- (PZ ~ HP), gu- (AK)(ÇX) ]

[/u/ önünde g-]

[Sırf (AK) va-, ma-, ga-, vo-, mo-, go- önünde gu-, fakat vi-, vu-, mi-, gi- önünde go-]

I. Etrafında. Etrafına.

godums/ goduy/ godumers/ godumels/ godvars “etrafa koyuyor”

II. [İşlevi belli değil]

goç’ondrun/ goç’ondun, gvoç’ondrun, goç’k’ondun, gvoç’k’ondun “unutuyor”

______________________________________________________________________

19.28. {gola-}(PZ ~ HP) “Yatay zeminde; yanlamasına; yanlamasına öteye; yanlamasına yana doğru” → gula-

[/a/ önünde golv- (PZ ~ AŞ) , gol- (FN ~ HP)]

[/o/ önünde gol- (PZ), golv- (ÇM ~ AŞ) , gol- (FN ~ HP)]

[/i/ ve /u/ önünde gol-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde golo-]

goladums/ goladuy, goladumers/ goladumels, goladvars “yanlamasına koyuyor”

golulun “geçiyor”

______________________________________________________________________

19.29. {goşa-}(FN ~ HP) “Araya. Arada. Aradan. Arayı. Arasına. Arasında. Arasından. Arasını.” → k’oşk’a-, guşa-

[vuayel önünde goş-]

[ba-/ va-, bi-/ vi-, bo-/ vo-, bu-/ vu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde goşo-]

goşadums/ goşadumers/ goşadumels “araya koyuyor; arasından geçiriyor”

______________________________________________________________________

19.30. {goyo-}{goo-}(PZ ~ AŞ) “üstten başlayıp aşağıda bulunan bir şeyin üzerine”

[vuayel önünde goy-]

goyodums/ goyoduy/ gooduy “bir şeyin üstüne başka bir şeyi koyuyor”

______________________________________________________________________

19.31. {go3’a-}(FN ~ HP) → k’o3’a-, gu3’a-

[vuayel önünde go3’-]

[ba-/ va-, bi-/ vi-, bo-/ vo-, bu-/ vu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde go3’o-]

I. Ön tarafta aşağıya, aşağıda.

go3’axedun “ön tarafa oturuyor”

II. Önünden yana doğru çekilerek.

go3’ulun “önünden yana doğru çekiliyor”

III. Sarkıtarak; sarkıtılarak.

go3’obun “sarkarak asılıdır”

______________________________________________________________________

19.32. {gula-}(HP-Limani)(AK)(ÇX) “Yatay zeminde; yanlamasına; yanlamasına öteye; yanlamasına yana doğru” → gola-

[/a/ ve /o/ önünde gul- (HP-Limani)(AK), gulv- (ÇX)]

[/i/ ve /u/ önünde gul-]

guladumers “yanlamasına koyuyor”

gululun “geçiyor”

______________________________________________________________________

19.33. {guşa-}(AK)(ÇX) “Araya. Arada. Aradan. Arayı. Arasına. Arasında. Arasından. Arasını.” → k’oşk’a-, goşa-

[/a/ önünde guş-/ guşv- (AK), guşv- (ÇX)]

[/o/ önünde guş- (AK), guşv- (ÇX)]

[/i/ ve /u/ önünde guş-]

guşadumers, guşadvars “Arasına koyuyor; arasından geçiriyor”

______________________________________________________________________

19.34. {gu3’a-} (AK)(ÇX) → k’o3’a-, go3’a-

[/a/ ve /o/ önünde gu3’- (AK), gu3’v- (ÇX)]

[/u/ ve /i/ önünde gu3’-]

I. Ön tarafta aşağıya, aşağıda.

gu3’axedun “ön tarafa oturuyor”

II. Önüne doğru.

gu3’ulun “birinin önüne geçiyor”

III. Sarkıtarak, sarkıtılarak.

gu3’obun (AK) “sarkarak asılıdır” = gi3’a- (AK)

______________________________________________________________________

19.35. {ijo-}(AK) “bir şeyin üstüne” = mijo-; → eyo-; geya-; ijvo-

ijobğaps “bir şeyin üstüne katı cismi serpiyor ya da döküyor”

______________________________________________________________________

19.36. {ijvo-}(ÇX) “bir şeyin üstüne” → eyo-; geya-; ijo-/ mijo-

ijvorçaps “üstüne seriyor; örtüyor” ______________________________________________________________________

19.37. {ik’a-}(AK) “arkada, arkaya, arkadan; geride, geriye” → ek’a-; mik’a-^[2]

[vuayel önünde ik’-]

ik’oskidun “geride kalıyor”

______________________________________________________________________

19.38. {ila-}(AK)(ÇX) → ela-

[/a/ ve /o/ önünde il- (AK), ilv- (ÇX)]

[/i/ ve /e/ önünde il-]

I. Az meyilli yerde yukarı doğru.

ilulun “az meyilli yerde yukarı doğru gidiyor”

II. Bir kenarda, bir kenara, bir kenardan, bir tarafta, bir tarafa, bir taraftan.

ilaxedun “kenara oturuyor”

III. [işlevi belli değil]

ilaçaps (Bu fiil, sırf deyim üyesi olatak kullanılır.)

xe ilaçaps (AK) : “birine yardım eli uzatıyor”

rahat’is ilaçaps (ÇX) : “rahatsız ediyor”

nosis ilaçaps (ÇX) : “akıl dengesi bozuluyor”

______________________________________________________________________

19.39. {işa-}(AK)(ÇX) “yukarı doğru” → eşk’a, eşa-

[vuayel önünde iş-]

I. Düşey doğrultuyla derin kapalı mekândan yukarı doğru.

II. Açık, oldukça meyilli ve uzun alanda yukarıya doğru.

III. Alt taraftan yukarıdaki bir şeyin arasına.

______________________________________________________________________

19.40. {i3’a-}(AK)(ÇX) → e3’a-

[/a/ ve /o/ önünde i3’- (AK), i3’v- (ÇX)]

[/i/ ve /u/ önünde i3’-]

I. Altta, alta, alttan. Altında, altına, altından.

i3’adumers/ i3’advars “alta koyuyor”

II. Alttan yukarıya doğru.

i3’oç’k’idaps (AK) “alttan yukarıya doğru hareket yaparak çarpıyor”

______________________________________________________________________

19.41. {k’ok’o-}(PZ ~ ÇM) [ÇM’de genelde ok’o- bazen de k’ok’o- denir.] “ortadan ikiye ayırarak; ikiye bölerek” → ok’o-^[2]

[/a/ önünde k’ok’v-]

[/o/ önünde k’ok’- (PZ), k’ok’v- (ÇM)]

[/i/ ve /u/ önünde k’ok’- ]

k’ok’oşk’orums/ k’ok’oşk’oruy “ortadan biçiyor”

______________________________________________________________________

19.42. {k’oşk’a-} “Araya. Arada. Aradan. Arayı. Arasına. Arasında. Arasından. Arasını.” → goşa-, guşa-

[/a/ önünde k’oşk’v-]

[/o/ önünde k’oşk’- (PZ)(AŞ’nin bir kısmı) , k’oşk’v- (ÇM ~ AŞ)]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde k’oşk’o-]

k’oşk’adums/ k’oşk’aduy “Arasına koyuyor; arasından geçiriyor”

______________________________________________________________________

19.43. {k’o3’a-} (PZ ~ AŞ) [Bu fiilbaşı ÇM-AŞ diyalektlerinde bazen go3’a- şeklinde de söylenir.] → go3’a-, gu3’a-

[/a/ önünde k’o3’v-]

[/o/ önünde k’o3’- (PZ)(AŞ’nin bir kısmı), k’o3’v- (ÇM ~ AŞ)]

[/i/ ve /u/ önünde k’o3’-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde k’o3’o- ]

I. Ön tarafta aşağıya, aşağıda.

k’o3’axedun “ön tarafa oturuyor”

II. Önünden yana doğru çekilerek.

k’o3’ulun “önünden yana doğru çekiliyor”

III. Sarkıtarak; sarkıtılarak.

k’o3’obun/ k’o3’vobun “sarkarak asılıdır”

______________________________________________________________________

19.44. {me-}

[vuayel önünde n-]

[Sırf (AK) va-, vo-, ma-, ga-, mo-, go- önünde mi-, fakat vi-, vu-, mi-, gi- önünde me-]

I. Yere paralel hareket ederek öteye.

nogutun/ nodgitun “bir şeye yanaşıp ayakta duruyor”

nulun^[1] (PZ ~ FN) “karşılanacak kişinin bulunduğu yere geliyor”

nulun^[2] (AH ~ ÇX)(AK) “gidiyor”

II. Bir kısmını. Bir kısmında.

not’roxun/ not’ruxun “Birinin vücudunun bir yeri kırılıyor”

III. [işlevi belli değil]

mek’vatums/ mek’vatuy/ mek’atups “kesiyor”

______________________________________________________________________

19.45. {mek’a-}(FN ~ HP) “Karşıya” → meya-, mija-

[vuayel önünde mek’-]

[ba-/ va-, bi-/ vi-, bo-/ vo-, bu-/ vu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde mek’e-]

I. (FN)(AH-Lome, Borğola) Herhangi yöntemle karşı tarafa.

mek’ulun^[1] “herhangi yöntemle karşıya geçiyor”

II. (AH-Pilarget)(HP) Aşağıya inmeden karşı tarafa. → mik’a-

mek’ulun^[2] “aşağıya inmeden (= köprüden geçerek ya da uçarak) karıya geçiyor”

______________________________________________________________________

19.46. {mela-}^[1] (PZ ~ AŞ) “ağzın içine”

[/a/ önünde melv-]

[/o/ önünde mel- (PZ), melv- (ÇM ~ AŞ)]

[/i/ ve /u/ önünde mel-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde mele-]

melidums/ meliduy/ melidvams “kendi ağzına koyuyor”

______________________________________________________________________

19.47. {mela-}^[2] (FN-Ç’anapet)

[vuayel önünde mel-]

[ba-, bi-, bo-, bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde mele-]

I. Birinin yanına.

meludumers “birinin yanına koyuyor”

II. İterek.

melazdums “iterek kapatıyor”

______________________________________________________________________

19.48. {mela-}^[3] (FN ~ HP) “bir şeyin içine veya içinde” → mila-; mula^II

mela3’k’ums (FN), mela3’k’ims (AH) “paketi ya da bohçayı açıyor”

melak’orums (FN ~ AH), melak’iyums (HP) “paketliyor; sardıç bohçalıyor; mendille sarıyor; içine bir şey bağlıyor”

______________________________________________________________________

19. 49. {meşa-} (FN ~ HP) “Yanlamasına derin dar kapalı mekânın içine veya içinde” → meşk’a-, mişa-

[vuayel önünde meş-]

[ba-/ va-, bi-/ vi-, bo-/ vo-, bu-/ vu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde meşe-]

meşulun “yanlamasına derin kapalı dar alanın içine giriyor”

______________________________________________________________________

19.50. {meşk’a-}(PZ ~ AŞ) “Yanlamasına derin dar kapalı mekânın içine veya içinde” → meşa-, mişa-

[/a/ önünde meşk’v-]

[/o/ önünde meşk’- (PZ), meşk’v- (ÇM ~ AŞ)]

[/i/ ve /u/ önünde meşk’-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde meşk’e-]

meşk’ulun “yanlamasına derin kapalı dar alanın içine giriyor”

______________________________________________________________________

19.51. {meya-} ~ {mea-} (FN ~ HP) → meyo-/ meo-, mija-; mek’a-, mik’a-

[vuayel önünde mey-]

[ba-, va-, bi-, vi-, bo-, vo-, bu-, vu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde meye-]

I.a. (FN)(AH-Lome, Borğola) Bir şeyin üzerinden basarak öteye, karşıya.

meyulun^[2] “köprüden geçerek öteye geçiyor”

I.b. (AH-Pilarget)(HP) Önce aşağıya indikten sonra karşıya.

meyulun^[3] “dereye girerek karşıya geçiyor”

II. Tekrar. Yeniden.

meyaç’ums “tekrar yakıyor”

meyat’ağanums “tekrar tavalıyor”

III. 1. Tamamen. 2. Ne varsa rasgele.

meyaç’ums “yakıp kül ediyor”

meyat’ağanums “ne var ne yok hepsini tavalıyor”

______________________________________________________________________

19.52. {meyo-}(PZ)(ÇM), {meyo-} ~ {meo-}(AŞ) → meya-, mija-

[vuayel önünde mey-/ me-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde meye-]

I. Karşıya. Karşıda. Öteye. Ötede.

meyulun^[1] “karşıya geçiyor”

II. Tekrar. Yeniden.

meyonç’arums/ meyonç’aruy “tekrar yazıyor”

______________________________________________________________________

19.53. {me3’a-}(FN)(AH) “yukarıdan alta”

[vuayel önünde me3’-]

[ba-, bi-, bo-, bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go önünde me3’e-]

me3’antxen (AH) “yukarıdan alta atlıyor”

me3’uk’ap’un^[1] (FN)“yukarıdan alta atlıyor”

me3’uk’ap’un^[2] (AH) “yukarıdan öteye atlıyor”

______________________________________________________________________

19.54. {mija-}^[1] (AK)(ÇX) → meyo-, meya-; mek’a-, mik’a-

[/a/ ve /o/ önünde mij- (AK), mijv- (ÇX)]

[/i/ ve /u/ önünde mij-]

[va-, vi-, vo-, vu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde mijo-]

I. (AK) “Bir şeyin üzerinden karşıya”

mijulun^[1] “bir şeyin üzerinden karşıya geçiyor”

II. (ÇX) “Önce aşağıya indikten sonra karşıya”

mijulun^[2] “aşağıya indikten sonra karşıya geçiyor”

III. (AK)(ÇX) “Tekrar”

mijak’oro3xups “tekrar sayıyor”

______________________________________________________________________

19.55. {mija-}^[2] (AK) “bir şeyin üstüne” → eyo-; geya-; ijo-, ijvo-

[vuayel önünde mij-]

mijobğaps “bir şeyin üstüne taneli katı cismi serpiyor ya da döküyor”

______________________________________________________________________

19.56. {mik’a-}^[1] (AK)(ÇX) “Karşıya” → mek’a-; meyo-/ meo-, meya-, mija-

[/a/ ve /o/ önünde mik’- (AK), mik’v- (ÇX)]

[/i/ ve /u/ önünde mik’-]

[(ÇX) va-, vi-, vo-, vu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde mik’o-]

I. (AK) “herhangi yöntemle karşıya”

mik’ulun^[1] “herhangi yöntemle karşıya geçiyor”

II. (ÇX) “aşağıya inmeden karşı tarafa”

mik’ulun^[2] “köprüden karşıya geçiyor”

______________________________________________________________________

19.57. {mik’a-}^[2] (AK) “Arkaya. Arkada” → ek’a-, ik’a-

[vuayel önünde mik’-]

mik’adumers “arkaya koyuyor”

______________________________________________________________________

19.58. {mila-}(ÇX) “bir şeyin içine ya da içinde” → mela-^[3]; mula^II

milak’irups (ÇX) “paketliyor, sardıç bohçalıyor, mendille sarıyor”

______________________________________________________________________

19.59. {mişa-} (AK)(ÇX) “Yanlamasına derin dar kapalı mekânın içine veya içinde” → meşk’a-, meşa-

[/a/ ve /o/ önünde miş- (AK), mişv- (ÇX)]

[/i/ ve /u/ önünde miş-]

[(ÇX) va-, vi-, vo-, vu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde mişvo-]

mişulun “yanlamasına derin kapalı dar alanın içine giriyor”

______________________________________________________________________

19.60. {mo-} “Konuşana doğru. Beriye”

[/a/ önünde mv- (PZ ~ ÇM), mv-/ mm-/ m- (AŞ), m- (FN ~ HP)(AK), mv-/ mm-/ m- (ÇX)]

[/o/ önünde m- (PZ), mv- (ÇM), m- (AŞ ~ HP)(AK), mv-/ mm-/ m- (ÇX)]

[/i/ önünde mo- (PZ ~ AŞ), m- (AŞ-Dutxe), mo- (FN ~ HP), mu- (AK)(ÇX)]

[/u/ önünde m-]

[Sırf (AK) : va-, ma-, ga-, vo-, mo-, go- önünde mu-, fakat vi-, vu-, mi-, gi- önünde mo-]

mulun “geliyor”

______________________________________________________________________

19.61. {mok’a-}^[1] ~ {mok’o-}(PZ), {mok’a-}^[1] (ÇM ~ FN)(HP) “arka taraf, arkada, arkaya” → mik’a-^[2]

[/a/ önünde mokv’- (PZ ~ AŞ), mok’- (FN)(HP)]

[/o/ önünde mok’- (PZ), mok’v- (ÇM ~ AŞ), mok’- (FN)(HP) ]

[/i/ ve /u/ önünde mok’-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde mok’o-] mok’axedun “bir şeyin arkasına saklanıyor”

______________________________________________________________________

19.62. {mok’a-}^[2] “karşıdan beriye” (FN ~ HP)

[vuayel önünde mok’-]

[ba-/ va-, bi-/ bi-, bo-/ vo-, bu-/ vu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde mok’o-]

I. (FN)(AH-Lome, Borğola) Herhangi yöntemle karşıdan beriye.

mok’ulun^[1] “herhangi yöntemle karşıdan beriye geliyor”

II. (AH-Pilarget)(HP) Aşağıya inmeden karşıdan beriye. → muk’a-

mok’ulun^[2] “aşağıya inmeden, köprüden geçerek, ya da uçarak, atlayarak vs karşıdan beriye geliyor”

______________________________________________________________________

19.63. {mola-}^[1] (PZ ~ FN-Ç’anapet) “Konuşana yaklaşarak; beriye”

[/a/ önünde molv- (PZ ~ AŞ), mol- (FN-Ç’anapet) ]

[/o/ önünde mol- (PZ), molv- (ÇM ~ AŞ), mol- (FN-Ç’anapet)]

[/i/ ve /u/ önünde mol-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde molo-]

molazdams/ molazduy, molazdums “(kapıyı, pencerenin kapağını vb) içeriden kendine doğru çekip kapatıyor”

______________________________________________________________________

19.64. {mola-}^[2] (PZ ~ HP) “Üstü ve kenarları kapalı mekânın içine veya içinde” → mula-

[/a/ önünde molv- (PZ ~ AŞ), mol- (FN ~ HP)]

[/o/ önünde mol- (PZ), molv- (ÇM ~ AŞ), mol- (FN ~ HP)]

[/i/ ve /u/ önünde mol-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde molo-]

molaxedun (1) “üstü ve kenarları kapalı mekânın içine orturyor” (2) “hapise giriyor”

______________________________________________________________________

19.65. {moşa-}(FN ~ HP) “Yanlamasına derin kapalı mekânın içinden (konuşan kişinin bulunduğu) dışa doğru” → moşk’a-, muşa-

[vuayel önünde moş-]

[ba-/va-, bi-/vi-, bo-/ vo-, bu-/vu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde moşo-]

moşulun “kapalı mekândan sürtünerek konuşana doğru dışarı çıkıyor”

______________________________________________________________________

19.66. {moşk’a-}(PZ ~ AŞ) “Yanlamasına derin kapalı mekânın içinden (konuşan kişinin bulunduğu) dışa doğru” → moşa-, muşa-

[/a/ önünde moşk’v-]

[/o/ önünde moşk’- (PZ), moşk’v- (ÇM ~ AŞ)]

[/i/ ve /u/ önünde moşk’-]

[va-/ ba-, vi-/ bi-, vo-/ bo-, vu-/ bu-, ma-, ga-, mi-, gi-, mo-, go- önünde moşk’o-]