Antik Çağ Tarih ve Coğrafyacılarının, Lazlardan ve Lazların Antik Dönemdeki Devletleri olan Kolhida ve Laziǩa – Egrissi,Devletleri ile ilgili naklettikleri Bilgiler.3

Ksenofon’nun Trabzon Notları Ksenofon, Anabasis isimli eserinde, Doğu seferinden dönen bir Yunan ordusunun, Doğu Anadolu’yu Güney’den Kuzey’e geçerek MÖ.400 yılında Karadeniz’e ulaşmasını ve Trapesoz'daki Yunan ticaret kolonisinin yardımıyla Yunanistan’a geri dönmesini anlatır. Tarihe "Onbinlerin dönüşü” olarak geçen bu seferin tüm ayrıntılı kayıtları, bu sefere katılan Ksenofon tarafından tutulmuştur. Ksenofon’un kendi gözlemlerine dayanan bu kayıtlar, yerli halkı Kolha kültürüne mensup olan, ancak Kolha krallığının yönetim sınırları dışında kalan, bugünkü Trabzon bölgesine dair en eski ve en ayrıntılı tarihsel verileri içerir. <!-- more --> Yazarın bölgeye ilişkin gözlemlerinin son derece gerçekçi ve tutarlı olması nedeniyle, bu çalışma, bölgeyle ilgili en eski güvenilir antik yazılı kaynak niteliğini taşımaktadır.Yunan ordusu tepeyi geçtikten sonra, Zigana dağlarının kuzey yamaçlarından aşağı , Trapezos kentine doğru ilerlemeye devam etmiş olmalıdır. İlk karşılaştıkları Doğu Karadenizli yerliler, yüksek kesimlerde yaşayan ve Ksenofon’un "Makron” adıyla kaydettiği kabiledir;"… Ksenofon’un "Makron” olarak yazdığı bu isim, daha sonraları yanlış olarak Yunanca "Makro” sözcüğüne bağlanmıştır. Oysa bu noktada çok önemli bir ayrıntı gözden kaçırılmıştır. Zira bu kabile, Yunanlılarla tercüman aracılığıyla konuşmuş ve Ksenofon onlara kendi isimlerini sorduğunda; aldığı yanıtı "Makron” olarak kaydetmiştir. Yunanca bilmeyen bu insanların kendilerine Yunanca isim verdikleri düşünülemeyeceğine göre, "Makron” olarak kaydedilen bu isim, muhtemelen doğru olarak anlaşılamayan orjinal ismin, Yunanca formuna yakıştırılmış şekli olmalıdır. Ksenofon’a göre; Yunanlılar Makronlar’a amaçlarının istilâ değil denize ulaşmak olduğunu söylemişler ve onların geleneklerine göre mızraklarını karşılıklı değiştirerek tanrıların tanıklığında barış yapmışlardı. Makronlar da kendilerine yol açarak sahile ulaşmalarına yardım etmişlerdi. Ancak daha aşağıda sahile yakın kesimlerde yaşayan yerli halk ,Yunanlılara Makronlar kadar dostça davranmamıştı.Ksenofon’un "Kolhiler” olarak tanıttığı bu insanlar, Yunanlıları tuzağa düşürmüşlerve terk ettikleri köylerinde bol miktarda zehirli bal (deli bal) bırakarak, Yunanlıların kitle halinde komaya girmelerine neden olmuşlardı. Yunanlılar, ölümcül bir etkisi olmayan bu balın etkisinden ancak üç dört gün sonra kurtulup yollarına devam edebilmişlerdi. "... Karadeniz kıyısındaki Trapezos, Sinope’nin Kolhilerin ülkesindeki kolonisidir. Orada otuz gün kadar Kolhilerin köylerinde kaldılar. '' Daha sonraki bölümlerde Trapezos kentinden ayrılışlarını anlatan Ksenofon’un aktardığı bilgilere göre, Kolha kültürünün o dönemde, batıda Harşit nehrinin denize döküldüğü kesime kadar, tüm sahil şeridine hakim olduğu anlaşılmaktadır ; "Üç günlük bir yürüyüşten sonra, Kolhilerin ülkesinde, deniz kıyısında Sinope’nin kolonisi olan Yunan şehri Kerasus’a varıldı. Orada üç gün kaldılar…” A n t i k Ç a ğ l a r d a Doğu Karadeniz Ahmet Mican Zehiroğlu.İstanbul.1999 Aşağıdaki tarihi harıta,Roma İmparatorluğu tarihi kaynaklı ,M.Ö.650-150'lı yılları gösteren bir harıtadır.Colchis(Kolhida) ,tarihi Laz devletinin ve Lazların o yıllarda yaşadığı yerlerin sınırlarını gösteren bir harıta,İberıa(Gürcü) tarihi Gürcü(Kartveli) devletinin tarihi ismidir ve görüldüğü gibi,Gürcüler Lazlarla ayrı devletlerde ayrı sınırlarda yaşamaktaydılar.