LAZ HALK MASALI: RUBANA DO BERVANA / RUBANA İLE BERVANA

RUBANA DO BERVANA / RUBANA İLE BERVANA

Ön Not: Bu bir aşk masalıdır. Rubana adında 19 yaşında güzeller güzeli bir kız ile, Bervana adında 24 yaşında köyün yakışıklı ve mahçup delikanlısı arasında yaşanan. Laz Dili ve Edebiyatına katkı amacıyla masal hem Lazca hem Türkçe yazıldı.

Açıklamalar:
Lome: Lazistanda bir köy.
Kutula: Lome köyünde küçük bir dere.
Kvaluna: Kutula deresi çevresinde bir yer adı.
Tobaşti: Kutula deresinin en başında bir göl.
Tukmane: Lome Köyünün bir mahallesi.
Durmat: Lomeye bitişik köy.
Armoni, Minsxa, Nopinare, Cakşuna, Kvamçiye, Kvanoğamisa: Lome köyünde yer adları.
Rubana: 19 yaşında hastalanıp vefat eden kız.
Bervana: 24 yaşında bir delikanlı.

1
Do diiido ǯanape oğine… Dido dido ǯanape oğinert̆u. Lazonaşi ar op̌ut̆e Lomas na-skidurt̆u ar mskva bozona kort̆u. Coxo muşi kogiçkinan. Rubana. Rubana heǩo mskva ar bozo t̆u ki, p̌ici muşi tuta steri taneri, ntomalepe muşi lazut̆işi punʒkuli steri ntxozeri, nʒa steri toloni, ǩayi guroni, altuni peyoni, ğvalepe topuroni do mskvayi mskva ar bozo t̆u. Nažirasens toli eǩoskidurt̆u.

1
Ve çok eskiden.. Çok çok eskiden. Lazistan’ın bir köyü Lome’de yaşayan güzel bir kız vardı. İsmini biliyorsunuz. Rubana. Rubana öylesine güzel bir kız idi ki, saçları mısır püskülü gibi örgülü, gök gözlü, ay yüzlü, iyi yürekli, altın renkli, yanakları baldan tatlı ve de güzel mi güzel bir kızdı. Görenlerin bir daha göreyim diye gözü kalırdı.

2
Rubana, op̌ut̆e muşis naskidun Bervana coxoni ar paliǩayi bereşe oroperit̆u. Bervana ti Rubanaşe guri meç̌verit̆u. Berobaşendoni artikatişe oroperit̆es. Amʒika elirdesşi Rubana do Bervanaşi oropa iri ǩele kignu. Enni didi noderepes, do enni didi mecepes ham oropaşi p̌aramitepe do ham oropaşi biyapape ivert̆u. Lomak Loma ivuşendoni haşşo ar oropa važiru.

2
Rubana kendi köyünde yaşayan Bervana adında bir delikanlıya sevdalıydı. Bervana da Rubanaya yanıktı. Çocukluktan beri birbirine sevdalıydı bu iki genç. Biraz büyüdüklerinde Rubana ile Bervana’nın aşkı dillere destan olmuştu. En büyük imecelerde bu sevda konuşulur, bu sevda ezgileri söylenirdi. Lome köyü Lome olalı böyle bir sevda görmemişti.

3
Rubana do Bervanak artikatişi oropaşen met̆a çkar mutu var iduşunt̆es. Hamtepe oroperi vart̆es, artikatişe gekteri t̆es. Ar ndğas varižiresǩo ne lumcut̆u ne ti tanut̆u. Kutula enni didi şaet̆i ren hemtepeşi. Kvalunaşen T̆obaştişa ǩat̆t̆a nagedgin ncapes hemtepeşi xe gelusun. Ťuǩmaneşen Durmadişa, Armonişen Minʒxaşe, Nop̌inareşen Cakşunaşe naulun gzalepes ǩat̆t̆a moşvacinupes, ǩat̆t̆a ncalepes hemtepeşi oropa gyoxen. Kvamç̌iyes meyaxedurt̆es, Kvanoğamisa ǩala enni mskva mezmonupeşe dololamt̆es. Nʒa do let̆a şaet̆i ren ki, parpalepes do ǩinç̌epes, ncalepes do gzalepes hamtepeşi oropa aǩiskanert̆u. Rubana do Bervanaşi oropa otkute var oxiǯonen. Hemtepeşi oropa bekita svamugvalaşi enni didi oropat̆u. Haşşo ar oropa svamugvalas doloxe ne itku, ne ti ignu.

3
Rubana ile Bervana hiçbir şey düşünmezdi birbirini sevmekten başka. Onlar sevdalı değil, karasevdalıydılar. Bir gün birbirlerini göremezlerse ne akşam olurdu, ne de sabah. Kutula deresi onların tanığıdır. Kvaluna’dan Tobaşti’ye kadar olan bütün ağaçların üzerinde onların el izleri vardır. Tukmane’den Durmat’a, Armoni’den Minsxa’ya, Nopinare’den Cakşuna’ya uzanan yollarda her soluklanma ve her ağaç diplerinde onların sevda izleri vardır. Kvamçiye’de otururlar, Kvanoğamisa’da en güzel hayalleri üzerine konuşurlardı. Yer ve gök bunlara şahittir ki, kelebekler ve kuşlar, ağaçlar ve yollar kıskanırdı bu sevdayı. Rubana ile Bervana aşkı sözle anlatılanaz. Onların sevdası belkide yeryüzünün en büyük sevdasıydı. Böyle bir sevda ne söylendi ne de duyuldu.

4
Heşşo ivasen ki işte hemuşeni ham didi oropas toli mat̆u. Nenaşen nena, ucişen uci, gurişen guri nagulurt̆u Rubana do Bervanaşi oropas nazari dağodu. Naelabaru ar ǩalaşik ini ixepeşi zobunobape moyonu da Rubanas komeşubğu. İxis ini avu do dizabunu he mskva Rubana. Op̌ut̆eşi oşǩendaşen goyndves do kezdes Rubana. Op̌ut̆e muşis naelabaru ar ǩalaşite dizabunu Rubana. Kutula gegondu, ncalepe gegondu. Eç̌idovit̆ojur ndğas seri do ndğaleri çkar umeǩvatu mç̌ima mç̌imu. Hem didi Mbuloraşi tutas mjora gegondu, nʒa gegondu, let̆a gegondu. Eçidovit̆ojur ndğas navar ides ne doxtori doskidu ne ti xoca. Çkar mutu çare var ivu. İris ham Rubanaşi zabunuba derdi davu. Enni didoti Bervanas. Bervana uçare kodoskidu. Ne gyari aç̌ǩomert̆u, neti isa ar ncirite anciret̆u. Rubanas mutu dağodazna ma mu p̌are ya zop̌ont̆u.

4
İşte bundan olacak ki, bu büyük aşka nazar değdi. Dilden dile, kulaktan kulağa ve gönülden gönüle akıp dolaşan Rubana ile Bervana’nın sevdası göze geldi. Köyde esen sıcak yeller soğuk rüzgârların mikroplarını Rubana’ya taşıdı. Üşüdü köyün rüzgârından ve hastalandı güzeller güzeli Rubana. Köyün ortasında omuzlara alıp taşıdılar Rubana’yı. Köyünde esen bir rüzgârla hasta düştü Rubana. Kutula deresi küstü, ağaçlar küstü. 32 gün gece gündüz hiç kesilmeden yağmur yağdı. O koskoca Haziran ayında güneş küstü, yer gök küstü. 32 gün boyunca gitmedikleri doctor, görmedikleri hoca kalmadı. Hiç bir çare bulunamadı. Herkes Rubana’nın hastalığına çok üzüldü. En çok da Bervana. Bervana çaresiz kaldı. Ne yemek yiyecek iştahı kalmıştı, ne de uyku uyuyabiliyordu. Rubana’ya bir şey olursa ben ne yaparım diyordu.

5
Eç̌idovit̆ojur ndğa şkule mjorak mʒika ti komoşonç̌u. Nʒak mʒika keližiʒu. Svagomtes iri Rubanaşi merağis t̆es. Op̌ut̆eşi t̆işineri ǩoçepek eç̌idovit̆ojur ndğa şkule nageyduzanu t̆aoni ǩaobaşe yoxvames. Ondğeneri mjorak gamiǯǩeduşi ǩuǩǩuşi sersepeti kignu. Rubanak mǯika toli kogonǯku do mʒikati keližiʒu. Mupeyi peri gežit̆u. Mskvanobaşen çkar vadaǩludortun. Ťaoni ǩayi, nʒa mskva Bervana mskva, iri xeleri. Bayami steri ar ndğa. Rubanak Bervanaşi xes var oxuşku. Nʒaperoni oropeyi tolepe muşiteti iris ar kogoloǯǩedu. Rubanaşi xe gamastu Bervanaşi xeşen. Çkva heyat̆u. Rubana gamastu igzalu ondğeşi dudis. Bervana nat̆u steri hek koǩibğu. Ǩuçxepes vagyadginu. He didi Bervana gondveri oyones Rubana let̆aşe meçamuşe.

5
32 gün sonra öğlene yakın güneş biraz yüzünü gösterirdi. Gökyüzü sanki gülümser gibi oldu. Çevredeki herkes Rubana’yı merak ediyordu. Köyün akıllı ve bilinçli kişileri 32 gün sonra düzelen havayı hayra yorup güzel dileklerde bulunuyordu. Öğlen güneşi görünüp çevrede guguk sesleri de yayılınca Rubana’nın gözleri açılıp yüzü gülümser gibi oldu. Yüzene güzel bir renk oturmuştu. Güzelliğinden hiçbir şey eksilmemişti. Hava güzel, gökyüzü güzel, Bervana güzel, herkes sevinçli. Adeta bayram gibi bir gün. Rubana Bervana’nın eline sıkıca tutup hiç bırakmıyordu. Gök rengi sevdalı gözleri ile herkesi ve çevreyi süzüyordu. Meğer bu son bakışı olacakmış. Rubana’nın elleri Bervana’nın ellerinden kaydı. Hepsi o kadardı. Rubana öğlen üzeri hayatın içinden kayarak yürüdü sonsuzluğa. Bervana olduğu gibi yere yığıldı. Duramadı ayakları üzerinde. O koskoca Bervana’yı omuzlayarak taşıdılar Rubana’yı defnetmeye.
6
Bervanak Rubanaşi mezare çkar vamet̆ǩoç̌u. P̌anda naižiret̆es svalepe vamet̆ǩoçu. Diçilu, berepe davu xolo ti Rubanaşi mezare vamet̆ǩoç̌u. Taa ki ğurut̆uşa vamet̆ǩoçu. Doğuruşendoni ti çkar varmet̆ǩoçu. Berepemuşik do oxorcamuşik xe mutepeşiten Bervana Rubanas keluxves. Açkva kižires. Nuri na-gyuxtanoren. Ǩaobate inciran. Nadibades let̆apes kodixves. Mezare mutepeşi hek ren. Op̌ut̆eşi ǩat̆a svaşen ižiren.

6
Bervana Rubana’yı hiç bırakmadı. Her gün buluştukları yerleri yine her gün ziyaret etti. Evlendi çocukları oldu yine Rubana’nın mezarını bırakmadı. Taa ki ölene kadar bırakmadı. Öldükten sonra da bırakmadı. Çocukları ve karısı kendi elleriyle Bervana’yı Rubana’nın yanına gömdüler. Bir kez daha buluştular. Nur yağsın mezarlarına. Rahat uyusunlar. Doğdukları topraklara gömüldüler. Mezarları orada. Köyün her tarafından görünür.

Derleyen: Kâmil Aksoylu