TAHTA ARABA ( PİƷARİ ARABA )
ǨLEMURİŞİ Ramazan Kosanoğlu
Tahta arabalar Doğu Karadeniz bölgesinde Lazistan köylerinde hemen hemen her çocuğun oyuncağı olmuştur. Tahta arabalar yapımı, tasarımı ve kullanımı açısından ciddi mühendislik, el becerisi ve zeka gerektirmektedir. Bu araçların geçmişte bıçak, bıçkı, demir ve keserle çocuklar tarafından da rahatlıkla yapıldığını düşünürsek Laz çocukların zeka, bilgi ve becerileri hayranlık uyandırıcıdır.
Tamamen tahta olan arabaların yapımı el becerisi, zeka ve ustalık gerektirmektedir.
Geleneksel tahta arabalar 5 temel parçalardan oluşmaktadır.
Tahta araba 4 tane tekerlek, direksiyon, 4 tekerleği ikişer ikişer birbirine bağlayan 2 tane aks, oturak tahtası, hareket halindeyken ayakların konulduğu ayaklık ve bunları birleştirmek için kullanılan çivi. Son zamanlarda "meyojinaşe” denilen yaslanmalık kullanılmaya başlandı.
Yine fren sistemi arabalarda görünebilmektedir.
TAHTA ARABABIN BÖLÜMLERİ VE LAZCA İSİMLERİ
1-DİREKSİYON
Lazcada "oçvalena”(1), "goktumale” denmektedir.
Geleneksel tahta arabalarda resimdeki 1 nolu şekilde de olabildiği gibi çatal ağaçlardan da yapılmaktadır.
2- TEKERLEKLER
Lazcada "tekeri” denmektedir.
Tekerlekler geleneksel yöntemle ya el burgusu ya da ısıtılan demirlerle delinirdi. Mümkün olduğu kadar tahta akslar kırılmayacak şekilde ince delinir. Delinen delikler sürtünmeyi azaltmak için pürüzsüzleştirilmektedir.
4 tekerleklerin genelde önleri arkalarına oranla daha küçük olurlar. Bu Karadeniz’in dik yollarında aşırı hızlanan aracı yönlendirilmesine yardımcı olmaktadır. Tekerlekler pergellerle çizilip bıçkı gibi el aletleriyle kesilirdi. Delinen deliklere hayvansal yağlar sürülür sürtünme azaltılırdı.
3- OTURAK TAHTASI
Lazcada "cexunace, cexunaje" (3) ve "gexunay” (4) denmektedir. Oturak tahtası aynı zamanda arabanın şasesi ve aracın süspansiyonudur. Karadeniz’in stabilize ve bozuk yolların enerjisini emmesi için mümkün olduğu kadar ince ve esnek yapılırdı.
Böylece araba hem hızlı gider hem de sarsılmaz.
4- AKS
Lazcada "mazo” denmektedir. Akslar genelde komar ağacından yapılırdı. Dayanıklılık açısından şimşir ağacından da yapılırdı. Akslar tekerleklerin deliklerine göre inceltilir ve tekerleklere geçirilir. Tekerin dış kısmına taşan bölümüne tekerleklerin çıkmaması için çivi çakılarak engellenir.
5-AYAKLIK
Lazcada "Mebazgaşe, Mebazgaje” denmektedir. Araç yürür haldeyken ayakların konulduğu kısımdır. Bu kısım aracın sürülebilmesi ve virajlarda sürücünün dengede durması için önemlidir.
Bütün tahta kısımları birleştirmek için metal çivi kullanılmaktadır. Arabanın başka bir yerinde tekerlekleri dahil bilye ve ya metal aksam bulunmaktadır.
Lütfen eklemek istediklerinizi, eksik bulduklarınızı bana yazın
ramox@hotmail.com
ramox@hotmail.com
farklı yerlerdeki isimlermedirmeler hakkında kaynaklar
1-TC Yüksel Özgürbüz (Pazar/xunar köyü)
2- Mek’alesk’iriti köyü Ǩlemurişi ramazan kosanoğlu
3-
4-Ahmet turan, Vi3’e’
Bu haberi okuyanlar aşağıdakileri de okudu
Rize Çamlıhemşin (Vija) / Kültür / Sanat
TAHTADAN OTOMOBİLLER YİNE NEFES KESEN YARIŞLARA SAHNE OLACAK
GELENEKSEL 8. TAHTA ARABA LAZ RALLY YARIŞLARI RİZE'NİN ÇAMLIHEMŞİN İLÇESİ DİKKAYA KÖYÜNDE START ALIYOR. Laz kültüründe çocukların elle yaptıkları tahta arabalar gelenekselleşen
-
Kategori: Rize Çamlıhemşin (Vija) / Kültür / Sanat
flash haber
Tahta Araba Yarışları Bu Yıl da Nefesleri Kesti
Rize'nin Çamlıhemşin ilçesi Dikkaya köyü'nde Lazralli Tahta Araba Yarışları’nın bu yıl 8.'si düzenlendi. Yarışlar her yıl olduğu gibi bu yıl da renkli görüntülere sahne oldu.
-
Kategori: flash haber
Rize Çamlıhemşin (Vija) / Kültür / Sanat
RİZE'DE BAYRAMIN 2. GÜNÜ TAHTA ARABA YARIŞLARI BAŞLIYOR
BAYRAMIN 2. GÜNÜ TAHTA ARABA YARIŞLARI PROGRAM AKIŞI BELLİ OLDU. İŞTE EĞLENCENİN PROGRAMI
-
Kategori: Rize Çamlıhemşin (Vija) / Kültür / Sanat
Kültür / Sanat
Tahta Araba direksiyonuna bu kez Kenan Sofuoğlu geçti
Rize'nin Ardeşen ilçesinde, bu yıl 6'ncısı düzenlenen Geleneksel Formulaz Tahta Araba Şenliği'ne, geçen yıl olduğu gibi Dünya Şampiyonu motorcu Kenan Sofuoğlu da katıldı.
-
Kategori: Kültür / Sanat
Laz Köyleri
Tahta Araba Yarışı Başlıyor
Bu yıl 4.sü düzenlenecek olan Geleneksel Tahta Araba Yarışları Rize Çamlıhemşin ilçesi Dikkaya köyünde (mekaleskiriti) Bayramın 1. günü start alıyor. Geçtiğimiz yıllarda bayan
-
Kategori: Laz Köyleri
Yorumlar
Gişiş yap yada ücretsiz üye ol
İçerik Takvimi
İlginizi Çekebilir
Dünyanın en mutlu ülkesi listesinde
12-09-2014, 09:02
Rize Pazar'da denize giren yaşlı adam
5-08-2022, 20:31
Karadeniz'in en yükseğindeki kalenin
20-05-2018, 17:36
Kabaoğlu; Rize'de Çay Terörü Var, OHAL
6-07-2018, 17:50
ZuĞAŞİ BEREPE'YE ÇİFTE ÖDÜL. BEŞLİ
15-04-2019, 22:29
