LAZİKA KRALLIĞI

M.S 1.yüzıldan  itibaren Kolh yerine Laz olarak adlandırılan Lazlar(=Megreller),önce Pontos Krallığı’na ve daha sonra da Roma İmparatorluğu’na karşı bağımsızlık savaşı başlattılar.69-79 yıllarında, Lazların başında bulunan Anicetus, halkını Romalılara karşı ayaklandırdı.Romalılar,stratejik bir bölge olanLazikayı bırakmak istemiyorlardı. Ancak Lazların özgürlük mücadelesi karşısında Lazikayı terk etmek zorunda kaldılar. Lazika Krallığı giderek güçlendi, ve bugün Batı Gürcistan olarak bilinen bölgede hakim oldu. Lazikanın güçlenmesi, Laz akınlarının Çoruh’u aşarak güneydoğu Karadeniz bölgesine yönelmesi ve Lazların bu bölgeye kitlesel göçleri, Pontos kralı 2.Polemon’u tedirgin etti.2.Polemon krallığını Lazlardan koruyabilmek için hükümetini Romalılara teslim etti. Krallığı Romanın bir eyaleti haline getirdi. 2.yüzyıldan itibaren Romalıların Lazika adını verdiği Egrisi Krallığı güçlendi ve 4. Yüzyılda yönetim alanını Trabzon’a kadar etki alanına aldı. Lazika Krallığının güçlenip genişlemesi, görünürde Romaİmparatorluğu açısından bir tehdit oluşturmuyordu. Doğudaki Roma varlığının Persler, Gotlar, ve daha sonraları da Hunlar tarafından bertaraf edilmek istenmesi, Lazika Krallığını bu bölgede Roma İmparatorluğu için doğal bir müttefik haline getirdi. Lazika Krallığının güçlenmesinde Roma İmparatorluğunun gerilemesi de etkili oldu. 395 yılında kavimler göçünün de etkisiyle  Roma İmparatorluğu bölündü ve Doğu Roma  İmparatorluğuna Bizans adı verildi. Lazika Krallığının güçlenmesi ve genişlemesi de bu döneme rastlar. Bizans İmparatorluğu, lazika Krallığının bağımsızlığa yönelmesini ve bölgesel yayılmasını kabullenmek zorundakaldı.Bu fiili durum milattan sonraki ilk yüzyıllardan itibaren doğuda başlamış olan Roma İmparatorluğunun güç kaybetmesinin Laz stratejistler tarafından çok iyi değerlendirilmiş olmasının da bir göstergesidir.

Lazika Krallığı’nın Etkileri
Lazika Krallığı, günümüzde Batı Gürcistan olarak bilinen Kolheti’yi iktisadi, siyasi v e askeri açılardan birleştirdi.Lazika,bir Bizans vasalı olmasına rağmen, kendisine de bağlı vasalları vardı.Abazgiya,Svanetya ve bağlı diğer bölgelerinde yönetimde bulunanlar,lazika kralları tarafından atanıyordu.Lazika’ya vergi ödemek ve kuzey sınırlarının korunması için asker vermek zorundaydılar.   Lazika Krallığı’nın 4. Ve 5. Yüzyıllardaki iktisadi gelişimi konusunda bilgi kısıtlıdır.Arkeolojik bulgular ve bazı yazılı kaynaklar bu dönem hakkında bilgi edinmemize yardımcı olabilmektedir.O dönemlere ait yüksek tarım uygulaması , ürünü ve bağcılık büyük bir öneme sahipti. Hayvancılık ve ormancılık da gelişkin bir düzeydeydi.  Sohumi ve Pitsunda bölgelerinde  ele geçirilen arkeolojik bulgular , Pontik Sinope’den Ege’den , amfora , çanak , çömlek ve diğer Doğu ve Batı merkezlerinden ( Köln, İskenderiye ) cam eşyaların sağlanmış olduğunu göstermektedir.   2. Ve 3. Yüzyıl , özellikle de 4.yüzyıl karşılaştırıldığında seramik ithalinde bir düşüş görülmektedir. Bunun nedenlerinden biri olarak , Got istilasından sonra üretim merkezlerindeki düşüş gösterilebilir. İthaldeki gerilemenin bir nedeni olarak da , Lazika’ da  yerel seramikçiliğin gelişimi düşünebilir.

Lazika’ da Kentsel Gelişim
Güçlenen Lazika Krallığı, kentsel gelişimi de hızlandırdı.4. ve 5.yüzyıllarda ,Lazika’nın teşvik ettiği kıyı kentlerindeki üretim ve ticaret önemli ölçüde gelişti. Got ve Hun istilalarının Bosfurus kentlerinde yol açtığı gerilemeler, Lazika kentlerinde etkili olmadı. Bunun en önemli nedeni Lazika’nın kendi öz kaynaklarına dayanarak  ithal ürünlerini ikame edebilmesidir.   4. Ve 5. Yüzyıllarda Lazika’ da feodal ilişkilerin yoğun gelişiminden bahsetmek  mümkündür. Krallığın siyasi yapısı, Kilise’nin iktisadi gelişimi ve Hıristiyanlığın yayılması ve kalıcı olması ,bu gelişmelerin göstergelerindendir.   Lazika’daki kentsel ve kırsal gelişim Helenik modeli izlenmiştir.Kolheti antik kültüründeki yerel gelenekler , Batı ,Roma ve Bizans kültür unsurlarıyla bir sentez oluşturmuştur. Seramikte Roma ve Bizans çeşit ve şekillerinden etkilenmek söz konusuysa da , toprak ürünlerinde yerel motifler belirgindir.    Roma ve Bizans etkileri, kentsel yapılarda ve Kilise mimarisinde kolaylıkla görülebilir.    Lazika Krallığı sınırları içindeki Phasis ( = Poti) kentinde önemli bir kültür merkezi bulunmaktaydı. Buradan yetişen ürün filozoflara örnek olarak 4.yüzyıl Grek filozofu Themistius gösterilebilir.

 Karadeniz ( Acara) Kıyılarına Gürcü Göçü
Lazika Krallığı’nın Rioni havzasının güney kesimi,5. Ve 6. Yüzyıllardaki Bizans-Pers savaşları nedeniyle Megrel-Laz nüfusunun tamamına yakınını yitirmişti. Bu yüzden, Arap istilacılardan etkilenen Gürcüler Kartli ’den kitlesel olarak göç ederek bu bölgeye yerleştiler.Böylece,günümüzde Müslümanları Laz,Hıristiyanları Megrel olarak adlandırılan Megrel-Lazlar arasında Gürcülerden oluşan ve günümüzde Gurya / Acara olarak bilinen tampon bölge oluştu ve Doğu Lazları(Megreller)ile Batı Lazları arasında bağlantı koptu,Daha iler ki tarihlerde Batı Lazlarının Müslüman olması(16.y.y),Megrellerin  Hıristiyan olarak hayatlarına devam etmeleri iki toplum arasındaki dil,kültür ve tarihi ayrılığı derinleştirdi.

Lazika Krallığı’nın Yıkılışı

Lazika Krallığının 7.yüzyılın sonlarında tarih sahnesinde yer almadığı, Doğu Karadeniz kıyılarında 8.yüzyıldan sonra Abhazların daha sonra da 11.yüzyıldan itibaren Gürcülerin güçlendiğini görüyoruz.    1204′ te günümüz Pazar (Atina) ilçesinden Batum’a kadar uzanan Doğu Karadeniz sahilinde Lazia Theması (bir çeşit özerk bölge ) kurulmuştur.Laz Theması sınırları içerisinde yer alan toprakların tamamı Yavuz Sultan Selim’in şehzadeliği döneminde(16.y.y başları) Osmanlı Devleti’ne katılmış ve bölgenin ismi Osmanlı Devleti’nde Lazistan sancağı olarak adlandırılmıştır.

LAZCA Yazarı E.Konakçı (Gazi Üniversitesi Tarih Bölümü)
İletişim:lazona@lazca.org
www.lazca.org

Kaynaklar.
1)Dil-Tarih-Kültür-Gelenekleriyle  Lazlar.Ali İhsan Aksamaz
2) Lazlar .M.Recai Özgün
3)Fahrettin Çiloğlu,Gürcülerin Tarihi , Ant Yayınları , İstanbul,1993
4) İslam Ansiklopedisi (Lazlar Maddesi)
5) İslam Ansiklopedisi (Gürcistan Maddesi)
6)Gerg Amıcba(çev. Hayri Ersoy ) , Ortaçağ’da Abhazlar ve Lazlar , Nart Yayıncılık,İstanbul.1993
7)David Marshal Lang The Georgians.1996
8)Nodar Lomouri.Ali İhsan Aksamaz(çeviren),Egrisi/Lazika Krallığı'nın Tarihi,Ağustos. 1994