Goişi KOJİMA / Lazca

Gôichi KOJİMA LAZ ALFABESİNİ DEĞERLENDİRDİ

Lazca sözlük başyazarı, Lazca gramer yazarı, Laz halk şarkıları başta olmak üzere Türkiye'de Lazların yaşadığı alanlarda çalışmaları ile bilinen Japon dilbilimci Gôichi (Goişi) KOJİMA  son zamanlarda Laz alfabesinin sanal ortamda da kullanılması ile ilgili "değişiklik" önerilerini site editörümüz   Ramazan Kosanoğlu Ǩlemurişi'nin soruları üzerine değerlendirmelerde bulundu.
Bir çok Laz köyünü ekip arkadaşları ile dolaşan aylarca dil konusunda araştırma yapan ve son derece dile hakim olan Kojima günümüzde de  İngilizce, Fransızca başta olmak üzere 4 dilde Lazca eserleri basıma hazırlanması bekleniyor. 
Laz alfabesinin değişmesi ve nasıl kullanılması ile ilgli sorumuza www.lazca.org'a Fransadan Japonya'ya yeni döndüğü sırada zaman ayırarak bir  makale ile yanıt verdi. Kendisine Lazca ekibi olarak teşekkür ediyoruz.

 

Merhaba, Laz dostlarım,

Laz alfabesi hakkında yeni bir öneri olduğunu ve konusunda büyük ilgi ile tartıştığınızı duydum. Lazcayı seven biri olarak ben de bir şeyler söyleyeceğim.

 

Sorunlar, aslında çok basit. Kısacası "Lazcada Türkçe Latin alfabesi ile yazılamayan üç çeşit şey var” diyebiliriz.

 

Birinci sorun, örneğin "meme” anlamına gelen Lazca ifade nasıl yazılmalı ? Ayrıca bazı diyalektlerde örneğin "canlı varlık tek başına yerde duruyor” anlamına gelen ifade nasıl yazılmalı ?

  

İkinci sorun, fırlatmalı p, t, ç, k vs nasıl yazılmalı ? Örneğin, "söyleyeceğim” ifadesinin karşılığını nasıl yazacağız ?

  

Üçüncü sorun, Hopa ve Çxala diyalektlerinde bulunan örneğin "boğaz, boyun” anlamına gelen ifade nasıl yazılmalı ?

  

Birinci soruna çözüm.

  

Lazcada "meme” anlamına gelen ifade, IPA (İngilizce kısaltma: International phonetic alphabet, Uluslararası fonetik alfabe) olarak [tsitsi] yazılır.

 

Lazoğlu alfabesinde 3i3i yazılır. Rakam "3”yi, Gürcü alfabesinde bulunan bir harfe benzediği için kullanmış.

  

Ben ise ilk zamanlarda tsitsi diye yazıyordum. Daha sonra, kısa ve basit olduğu için hem de ne "t” ne "s” olduğunu net bir şekilde gösterdiği için, Lazoğlu alfabesine hak vererek 3i3i şeklinde yazmaya karar verdim.

  

Fındıklı, Arhavi, Hopa ile Çxala diyaleklerinde "canlı varlık tek başına yerde duruyor” anlamına gelen ifade, IPA olarak [dzin] yazılır. (Pazar, Çamlıhemşin ve Ardeşen diyalektlerinde zun denir.)

  

Bu ifade, Lazoğlu alfabesinde, çengelli z (Ž, ž)’yi kullanarak žin şeklinde yazılır. Bu, sanki diğer çengelli harfler ile ortak bir şey varmış gibi göründüğü için, yanlış yöntemdir.

 

Ben ise, ilk zamanlarda IPA’ya göre dzin şeklinde yazıyordum. Daha sonra çift harf yerine "tek harf + bir işaret” olsun diye z*in şeklinde yazmaya başladım. Yıldızlı harf, herkesi şaşırtmış. Ama, sırf sıradan klavyede bulunan harf ve işaret kullanarak Lazca yazmak istediğimde daha güzel çözüm bulamadım. 

 

İkinci soruna çözüm. 

 

Lazcada "söyleyeceğim” anlamına gelen ifade, IPA olarak [p’t’k’vare] yazılır. Fırlatmalılığı, apostrof (’) ile gösterilir. 

 

Aynı ifade, fırlatmalılığını "h” harfi ile işaret ederek phthkhvare şeklinde yazılabilir. Fakat, fazla uzun olduğu için okunması kolay olmuyor. 

 

Dostlarımın biri, fırlatmalılığını çift harf ile işaret ederek ppttkkvare şeklinde yazmak istedi. Yine fazla uzun olur. 

 

Lazoğlu alfabesinde ise çengelli harfler kullanılıyor da özel bir font gerekiyor ve herkesin bilgisayarında okunamıyor. 

 

Ben ise, çok sayıda Laz dostlarımın yardımı ile hazırladığım Lazca Gramer (http://ayla7.free.fr/laz/grammaire.html) ve Lazca-Türkçe Sözlük taslağında (http://ayla7.free.fr/laz/index.html) IPA’ya göre şöyle yazıyorum: p’t’k’vare. 

 

Üçüncü soruna çözüm. 

 

Hopa ve Çxala diyalektlerinde "boğaz, boyun” anlamına gelen ifade, IPA olarak [χ’ali] şeklinde yazılır. [χ’], küçükdilsil ovmalı ve fırlatmalı konson (= ünsüz) fonemini gösterir. (Diğer bölgede konuşulan diyalektlerde, x’ konsonu kaybolmuş olduğundan dolayı, aynı anlamda ali diye söylenir.) 

 

Lazoğlu alfabesinde bu ifade, qali şeklinde yazılır. Diğer fırlatmalı konsonların hepsi için çengelli harf kullanıldığına göre bu konson için de çengelli bir harf kullanılmalıydu. Yanlış yöntemdir. 

 

Ben ise, baştan IPA’ya benzer bir şekilde, yalnız χ yerine Türkçe klavyede bulunan x harfini kullanarak, x’ali şeklinde yazıyorum.

  

Yukarıdakinin özeti şöyle olur.

 

Lazoğlu alfabesindeki hataları:

 

(1) Fırlatmalı olmayan bir konson için çengelli Ž (ž) kullanıyor. Çengelli olmayan bir harf kullanılmalıdır. Örneğin noktalı Ż (ż) kullanılabilir.

 

(2) Fırlatmalı olan bir konson için çengelsiz Q (q) kullanıyor. Bu konson, uydurulması gereken "çengelli X (x)” ile yazılmalıdır.

  

Benim kullandığım Laz alfabesi şöyledir. Mümkün olduğu kadar bir fonemin tek bir harfe denk gelmesini istediğimden dolayı, prensip olarak Lazoğlu alfabesine oldukça yakındır. Ancak yukarıda belirttiğim iki hatayı düzeltmiş oluyorum. Ayrıca fırlatmalılığını simgelemek için çengel yerine apostrof kullanıyorum. Böylece normal Türkçe klavye kullanılarak, font değiştirme gereği duyulmadan, hem Türkçe hem Lazca yazılabilir.

  

A, B, C, Ç, Ç’, D, E, F, G, Gy, Ğ, H, İ, J, K, K’, Ky, Ky’, L, M, N, O, P, P’, R, S, Ş, T, T’, U, V, X, X’, Y, Z, Z*, 3, 3’

  

(İki üyeli olan Gy, Ky ile Ky’ harfleri,Fındıklı, Arhavi, Hopa ve Çxaladiyalektlerinde bulunan birer foneme denk düşer.)

www.lazca.org

Emojiye tıkla - Yorum yap - Paylaş
Bu içeriği Sosyal Ortamda Paylaş

Bu haberi okuyanlar aşağıdakileri de okudu



Lazca tv başta olmak üzere Lazlar hakkında
Osman Şafak Büyüklü
Lazca tv başta olmak üzere Lazlar hakkında

Lazca tv başta olmak üzere Lazlar hakkında sıkça kendisine başvurduğumuz Osman Şafak Büyüklü hocamıza bu kez de Dünyanda ilk kez özel bir tv kanalının Lazca Yayın yapacağını

İSMAİL SAYMAZ LAZCA ÇALIŞMALARI İLE TANINAN JAPON GOİŞİ KOJİMA'YI KİTABINDA ANLATTI
Lazlar
İSMAİL SAYMAZ LAZCA ÇALIŞMALARI İLE TANINAN JAPON GOİŞİ KOJİMA'YI KİTABINDA ANLATTI

Rizeli gazeteci İsmail Saymaz Balkon Sefası adlı kitabında Türkiye'de Kürtçe, Türkçe ve Lazca çalışmaları ile bilinen Japon araştırmacı Goişi Kojima'nın Türkiye'deki serüvenini

Bu Japon'a Türkiye yasak
Lazlar
Bu Japon'a Türkiye yasak

Yerel diller üzerine araştırmalar yapan Japon dilbilimci Goichi Kojima dünyanın hiçbir yerinde Türkiye'deki gibi olaylar yaşamadığını iddia ediyor. İşte Lazca türkü söyleyen

Gelişim TV  Lazca Yayın Yapacak
Genel
Gelişim TV Lazca Yayın Yapacak

Gelişimtv dünyanın ilk Lazca yayın yapan kanalı olmak için kollarını sıvadı ve Lazca isim arıyor.

Lazca Soru-Cevap sitesi  ve uygulaması yayında
Lazca
Lazca Soru-Cevap sitesi ve uygulaması yayında

Lazca Grubu ekibi tarafından Laz dili ve kültürü, tarihi başta olmak üzere bir çok alanda yanlış bilgilerin önüne geçmek, okurları bilgilendirmek amacı ile yeni bir Lazca soru

LAZCA ÖĞRENİYORUM ANDROİD UYGULAMASI İNDİR
indir
LAZCA ÖĞRENİYORUM ANDROİD UYGULAMASI İNDİR

İçinde Laz alfabesi başta olmak üzere Aile ve akraba bireyleri dahil bir çok içeriğin bulunduğu, Lazca selamlama ve tanışmaların yer aldığı uygulamadır. İlerleyen zamanlarda sesli

Gişiş yap yada ücretsiz üye ol

İçerik Takvimi

İlginizi Çekebilir

Rize nöbetçi eczaneleri
HANGİ BELEDİYEYİ DAHA BAŞARILI BULUYORSUNUZ?