LAZCA DEYİMLER VE ATASÖZLERİ KİTABI YAYIMLANDI

YAZARIN NOTU

Bu çalışmada yer alan Laz atasözleri ve deyimler yaklaşık altı yıllık çalışmanın ürünüdür. Bu kitaptaki deyimler ve atasözleri başta annem Bilipxe Ayşe KOSANOĞLU Kus ve babam Ǩlemurişi Kazım KOSANOĞLU olmak üzere Rize’nin Pazar, Ardeşen ve Çamlıhemşin üçgenindeki, Çamlıhemşin Meǩalesǩriti, Ğvandi, Zibari, Mǯanu, Komilo, Abiçxo, Ardeşen Tolikçeti, Amgvani, Pelegivati, Pazar P̌ap̌ati, Dat̆ivati köyleri, Fırtına vadisi boyunca yaşayan insanlardan ağırlıklı birebir duyduğum, kayıt altına aldığım notlardan derlenmiştir. Lazca konuşurken bolca kullandığımız fakat hatırlamakta zorlandığımız deyimler ve atasözleri Lazcada hayli fazla kullanılmaktadır. Lazca duygu ve fiilleri ağırlıklı olan bir dildir.

Başta duygu ifadesi olmak üzere bolca deyim içermektedir. Bu kitapta yer alan Lazca deyim ve atasözleri günümüzde de kullanılmaktadır. Kadim dilin geçmişten geleceğe aktarılması konusunda kendimi sorumlu hissediyor olmamdan dolayı bu çalışmayı yayımlamaya karar verdim.

Çalışma, deyim ve atasözleri toplama aşamasında Laz köylerinde yaşayan yaşlı nineler ve dedeler ile tarafımdan yapılan dil ve kültür derleme kayıtlarımdan oluşmuş;  günümüze gelebilmiş Laz şairlerin şiirleri, Lazca şarkılar da dâhil olmak üzere uzun uğraşlar ve derin irdelemeler ile de zenginleştirilmiştir. Çalışmada (Meşǩaxen, Ǩudelyari gibi) tek kelimelere yer verilmemiştir. En az iki kelimeden oluşan deyimler madde başı mastar şeklinde hazırlanmıştır. Bazı atasözleri ve deyimler aynı kalıpta farklı şekillerde kullanılıyor olmasına rağmen mükerrer olmaması adına tek konu başlığında ele alınmıştır. Bu çalışmada Pazar, Ardeşen ve Çamlıhemşin dışında çokça atasözü ve deyim notlarım olsa da diyalekt dışına çıkmamak adına çalışmaya eklenmemiştir. 

Lazca deyimler ve atasözleri bir toplumu anlayabilmek açısından çok önemlidir. Geçmişten günümüze köprü oluşturduğu gibi; toplumun olaylar karşındaki duruşu, teolojisi, yaşamı, felsefesi gibi önemli bilgiler verir. Bunun yanısıra kaybolmuş kelimeleri de ortaya çıkartır. Bunun en önemli örneği doğu diyalektinde kullanılan ama batı diyalektinde hiç gözlenmeyen mtini: gerçek kelimesidir. Bu çalışmada bir deyimde mtini kelimesinin yakın tarihe kadar Meǩalesǩiriti köyünde kullanıldığına şahit olduk. Bu çalışma kaybolmuş “mtini”, “balanteni” gibi birçok dilsel bilgilerin gün yüzüne çıkmasına da aracılık etmektedir.