O TALİHSİZLİK YAŞANMASAYDI 1980 YILINDA LAZCA SÖZLÜK BASILACAKTI

O TALİHSİZLİK YAŞANMASAYDI 1980 YILINDA  LAZCA SÖZLÜK BASILACAKTI
Ramazan Kosanoğlu Klemurishi

1980 li yıllar hepimizin mâlümü ülkede eğitim kurumlarında Lazca konuşanlarla mücadele kolluklarının kurulduğu, yer isimlerinin Türkçeleştirildiği, öğrencilerin evde bile Lazca konuşmasının yasak olduğu  yıllar. Bu yıllarda hatta 1991 yılına kadar anadilde kurs açmak bile yasaktı.
Rize Eğitim Enstitüsü sonrası 1978'in Eylül ayında sınıf öğretmeni olarak  Rize/Çamlıhemşin/Dikkaya (mekaleskirit) Köyüne öğretmen olarak atanan   İkram Taştan  Lazca ile  bu köyde  tanıştı.

Dil ve Kültüre olan baskının yoğun olarak yaşandığı bölgeye gelen Taştan, köy halkının ilgisinden çok memnun kaldı. Halk kendi aralarında  Lazca konuşmasından etkilenir. Kendi deyimi ile “onlarla kendi dillerinde” konuşmak ister. Lazca öğrenmeye karar verir. Bildiği bütün kitapçılara gider ama Lazca içerikli hiçbir kitap bulamaz. "öfkeli sevincim" adında şiir kitabı yazan Taştan, Lazca sözlük hazırlamaya karar verir.  Bunun üzerine içinde Türkçe kelimeler bulunan kâğıtları karşılıklarına Lazca kelimeler yazmaları için öğrencilerine dağıtır.  Lazca konuşulmasının yasak olduğu okulda Lazca ders yapmıştı öğretmen. Uzun uğraşlar sonunda sözlük haline gelecek taslağı hazırlamıştı. Lazca sözlük  basılacaktı ki o talihsiz olay yaşandı. O dönemi  kendisine sordum.

Hocam merhaba nasılsınız?

Merhaba. Teşekkür ederim.

Lazca ile tanışmanız nasıl oldu? Laz olmadığınız halde neden sözlük yazmak istediniz?

Lazcaya baskıların olduğu bir ortamda derslerde Lazca sorular soruyordunuzişinizden olmaktan  korkmadınız mı?

Çok küçük yaşlardan beri şiirle ilgileniyordum. Şiirler yazıyordum. Şiir, dili iyi bilmeyi ve dili iyi kullanmayı gerektirir. Lazca da bir dildi. Bu dili kullanan çok insan olmasına rağmen alfabesi ve sözlüğü yoktu. Göreve başladığım yerdeki halkın iyi niyetli yaklaşımları ilgimi çekmişti. Onlarla zaman zaman onların diliyle konuşabilmek istiyordum fakat dillerini bilmiyordum. Müzik derslerinde öğrencilere bazen yöresel türküler söylettiğimi hatırlıyorum. Bu türküler elbette ki Lazcaydı. Onları daha iyi anlamak istiyordum. 

Sınıflarda Lazca yazılı yapıyormuşsunuz öğrencileriniz anlattı.

O günlerde Lazca Sözlük hazırlamaya çalışıyordum. Sol yanımda bir sızı olarak kaldı. O günlerimi hep yaşaran gözlerle hatırlarım...

1972 de Lazca sözlük hazırlama fikri nasıl oluştu?

Göreve başladığım yerde Lazca çok yoğun olarak konuşulmaktaydı. Lazca sözlük almak için gittiğim kitapçılardan hep eli boş dönüyordum. Çünkü piyasada böyle bir sözlük yoktu. Öğrencilerin ve orada yaşayan halkın yardımıyla Lazca sözlük hazırlayabileceğimi düşünerek çalışmalara başladım. Çok kısa zamanda umduğumdan fazla malzeme birikti. Bütün bunların anlaşılabilir olması için öncelikle Lazca alfabe hazırlamam gerekiyordu. Lazcada olup da alfabemizde olmayan harfleri belirleyerek kendimce yepyeni harfler oluşturdum. Lazca sözlüğü bitirme aşamasına geldiğim günlerde evlenmiştim. İlginçtir; evde olmadığım bir gün, içerisinde ne olduğuna bakmadan -atık kağıtlarımın olduğunu sanan eşim yıllarca emek verdiğim çalışmamı sobada yaktığını eve döndüğümde öğrenmiştim...

Yazık hocam vallahi yazık oldu. Şimdi ben bir editör olarak o dönemlerde buna girişmiş olmanızın önemini çok iyi biliyorum. Bu çok büyük bir cesaret örneği idi.
Peki hocam ne kadar taslak hazırlamıştınız? Elinizde taslak  kalmadı mı? Mevcut Laz alfabesinden haberiniz yoktu anlaşılan şimdiki alfabe ile benzer ve değişik şeyler var mı idi?

Alfabe yoktu. Şimdiki Lazca alfabeyi görmedim.

Hocam ben de ilk görev yaptığınız köydenim. Mekaleskirit’liyim.

Soyadınız neydi?

Kosanoğlu

Osman Bey'in akrabası mısın? Nesi oluyorsunuz?

Osman Kosanoğlu akrabamızdı. Vefat etti.

Başınız sağ olsun. Osman Kosanoğlu, tanıdığım en iyi yöneticilerdendi.

Osman bey ile geç tanıştık bir iki kez bir araya gelebildik. O hep İzmir’de yaşadı.

O dönemdeki öğrencilerinizden Hasan Topaloğlu eniştemdir. Öğretmenlere baskı yapılırdı derlemelerimden biliyorum. Lazca ile mücadele kollukları sınıflarda idi siz korkmadınız mı?

Ana dilleri Lazca olan insanların kendi dilleriyle konuşmalarını engellemeye çalışmanın mantığını hiç bir zaman anlayamamıştım.

Yaptığım çalışmaların korkulacak bir yanı yoktu. Şimdi de olsa yine aynısını yapardım...

Yaşadığınız ilginç bir olay oldu mu sınıfta yada çevrede

hiç unutamadığınız, üzüldüğünüz, sevindiğiniz....

Tuvalet yapmıştık. Okulumuzun tuvaletini Fırtına Deresi götürdü...

Bütün Mekaleskirit’lilere özlem dolu selamlar yolluyorum...

Aleyküm selam hocam.

Taştan Artvin ili Şavşat ilçesi Karaköy köyünde arıcıklık ile uğraş vermektedir.

Kendisine Lazca ailesi olarak  Lazcaya olan ilgi ve desteği için sosnsuz teşekkür ediyoruz.

www.lazca.org
www.facebook.com/lazca.turkiye