Laz Dili Nasıl Yok Oluyor

Dil Nasıl Yok Olur...
Dil sanıldığının aksine, hiç farketmeden yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalır ve bir bir kelimelerinizi ve arkasından kültürünzü kaybedersiniz.
Dünyada her sene onlarca/yüzlerce dil yok olup gidiyor.  Ülkemizde de yakın tarihte Ibıhca yok olmuştu. Peki diller insan mı ki ölsün?
Aslında dil insan, Dil insanda hayat bulur. Konuşulmayan yada yaşanmayan diller aslında ölü dillerdir.
Bir dil binlerce yıllık serüvenle meydana geliyor. Binlerce yıl sonra yok olma ile karşı karşıya kalabiliyor.

Şüphesiz ki; Eğitimi olmayan Lazcayı en iyi konuşanların başında   yaşlılar geliyor. Ben dilimi annemden öğrendim tüm Lazlar gibi.

Annem Lazcaya hile katmayan insanlardan idi ta ki; global dünya ile tanışana dek.

Lazcanın yakın tarihi ile ilgili gözlemim annem ile şekilleniyor. Annemin son yirmi senedeki yaşantısı Lazca hakkında bana ipucu veriyor.
Annem zamanında eski ahşap evler vardı. Beton binalar hiç yoktu  mahallemizde. Zaten köyde çok az vardı bu zenginliği temsil eden beton evlerden. Ahşap evimizin ortasında " 3'alemona " denen oturma odası, ""on3xeni" denen çatı arası otları koydukları şimdiki adı çatı katına benzer yerler vardı. Ne zaman ki büyüdük eve sığmaz olduk eski evimizin yerine yeni beton bir binamız oldu. Şimdi en üstte çatı katımız gene var ama annem o kata "on3xeni" demiyor. Onun zihninde eski evimizin çatısı idi on3xeni. Şimdi annem ona "çatıkati" diyor.  Oturma odamıza da "3'alemona" demiyor. Onun için eski evimizde kaldı. Yeni evimizde "oturma" keilimesi kullanıyor. Aynı şekilde kendi yaptığı yoğurta "meyaperi" diyor ama bakkalda aldığımızda "yoğurdi" diyor. Yaşantımız ile dilimizi kaybettiğimin farkına vardım. Anneme bunları kullanmasın diye dikkatini çeksemde, ben de farklı şeylerde bunu yaptğımı fark ettim.

Dil nasıl korunurun sırrını bilemiyorum ama galiba dil böyle kaybediliyor....

Geçtiğimiz günlerde sevgili hocamız Ali İhsan Aksamaz'ın bir makalesinde anne babalarımızın nakli ile günümüze gelmiş dilimizden bahsedip, "ana-babalar çocuklarına Lazca öğretmedikleri için dil yok oluyor" tezini çürüten güzel bir yazısnı okudum.
Çocuklara bunları öğreten yaşlılar yaşamsal değişiklikler doğrultusunda dillerine yabancı kelimeleri katmaya başladılar. Bunun sebebi yukarıda bahsettiğim sebeplerin yanısıra geçmişimize olan bağımızın kopuşu da etken olduğunu düşünüyorum.

Laz dilini yaşatma konusunda bireylerin  gayret etmesi tek başına yetersizdir.

Laz dilinin yaşatılmasını ilkokuldan başka okulu olmayan yaşlı Laz halkından beklemek, eğitime karşı olmak gibi birşeydir.
Devlet diğer dilere tanıdığı hakları  Laz dili için de tanıyıp Eğitim-Öğretim sistemine alıp yeni nesillere öğretilmesi konusunda görev üstlenmelidir.
Laz halkının da bu ve benzer eğitimlere rağbet edip, dil ve kültürün öğrenilmesi, teşvik edilmesi ve farkındalık yaratılması konunda kendilerine görev addetmeli.   Dil korunursa, gelecek nesillere aktrılırsa kültür de yaşar . Dil yok olursa bunun sebebi hepimiziz.
Guri K'aite....

Ramazan Kosanoğlu Ǩlemurişi
ramox@hotmail.com
www.lazca.org