TBMM 1.DÖNEM LAZİSTAN LAZ MEBUSLARI ve ÖZGEÇMİŞLERİ

TBMM 1.DÖNEM LAZİSTAN LAZ MEBUSLARI
Ǩlemurişi Ramazan Kosanoğlu

Lazistan Sancağının Osmanlının son dönemlerinde TBMM 1.döneminde kayıtlarda geçen Lazistan sancağının merkezi günümüzdeki Rize ilidir. Yani Lazların yaşadığı yer olan şimdiki Rize ve Artvin ilçeleridir. Lazistan adının alması Lazların yaşadığı yer anlamına gelen istan eki ile ilgilidir. -stan, Farsça'da yer, yurt ve ülke anlamına gelen bir son ektir. Bu ek özellikle Orta ve Güney Asya'da ve aynı zamanda Kafkasya ve Rusya'da bazı bölgelerinde kullanılmaktadır.[1] Laz yurdu, Lazların yaşadığı yer demektir. Bu terim Osmanlıdan önce de Karadeniz sahillerinde binlerce yıldır yayan Laz halkının var oluşu ile ilgilidir. Son araştırmalar Lazların 4 bin yıldan fazla bir zamandır Karadeniz sahillerinde yaşadığını ortaya koymaktadır. Osmanlının Lazlar ile teması İstanbul seferinden sonra 1461 yılında Trabzon devletini ele geçirmesi ile başlamıştır. 1299 yılında kurulan Trabzon devletinin 1461 yılında Osmanlı tarafından yıkılmasından sonra Osmanlı ordusu Doğu Karadenize doğru seferlerini sürdürdü. Osmanlı bu coğrafyaya geldiğinde Lazların yaşadığı bu coğrafyada direnişle karşılaşmadı. Osmanlı da buraya zaten var olan Lazistan Sancağı [2]olarak devam etmesini sağlamıştır.

Meclisin ilk açıldığı 1920’de ise  bu aynen devam etmiştir. Lazistan sancağının merkezi Rizedir. Rize meclis açılışından 4 yıl sonra 20 Nisanda il olmuştur. [3]

Lazistan adına çok sayıda TBMM tutanaklarında rastlamaktayız. Meclis tutanaklarında Lazistan mebuslarının konuşmaları kayda geçmiş, tartışma tutanaklarına yansımıştır.   

I. Yasama dönemi/ 1920 - 1923  Lazistan millet vekilliğinde 6 isme rastlamaktayız. Lazistan mebusu isimleri şu şekildedir.

Dr. Abidin Bey (Zeynel Abidin ATAK)

Esat Bey (ÖZOĞUZ)

İbrahim Şevki Bey (TÜZÜN)

Necati Bey (Mehmet Necati MEMİŞOĞLU)

Osman Bey (Osman Nuri ÖZGEN)

Ziya Hurşit Bey  (Ziya GÜNDAY)

Dr. Abidin Bey (Zeynel Abidin ATAK) 

Kasra - 1879, Hüseyin - Dudu - Askerî Tıbbiye - Almanca, Fransızca, Bulgarca – Baştabip – Edirne 2. Süvari Tugayı Alay Tabîbi, Arnavutluk Harekâtı ve Balkan Savaşında Tabip, (İtalya ve Arnavutluk’ta özel görevlerde bulundu. İran muhaberelerine katıldı.) Rize 11. Piyade Alayı Baştabîbi, Düzce Kaymakamı, Tabip Binbaşı, Batı ve Güney Cepheleri Sağlık Müfettişi, Kuvvayı Havaiye Sağlık Şubesi Müdürü - I. Dönem Lazistan Milletvekili (Genel Kurul Kararıyla izinli sayılarak Bolu Ayaklanmasını bastırmakla görevlendirildi ve Düzce Kaymakamlığı ile Batı Cephesinde sağlık müfettişliği yaptı.) - Kırmızı-Yeşil Şeritli İstiklâl Madalyası sahibi[4] - Evli, 1 Çocuk. Ölüm Tarihi: 23.05.1939

Esat Bey (ÖZOĞUZ) 

Hopa - 1871, Hüseyin Zihni - Ayşe - Rüştiye, Husûsî - Fransızca - İdare - Ankara Mektupçusu, Ertuğrul Sancağı, Niğde, Kırklareli, İstanbul-Üsküdar Tahrirat Müdürü - I. Dönem Lazistan Milletvekili - Evli, 4 Çocuk. Ölüm Tarihi: 27.03.1954

İbrahim Şevki Bey (TÜZÜN) 

Arhavi - 1866, Ahmet - Fatma - Süleymaniye-Siyavuş Paşa Medresesi, Mekteb-i Müvab - Temyiz Azası, Naîp, Bidâyet Mahkemesi Hukuk Başkanı - I. Dönem Lazistan Milletvekili (Temyiz Azalağını tercih etmesi nedeniyle İstifa: 04.10.1920) - Evli, 4 Çocuk. Ölüm Tarihi: 1924

Necati Bey (Mehmet Necati MEMİŞOĞLU) 

Hemşin  - 1879, Reşit - Hatice - Dârü'l-muallimîn ve Dâru'l-fünûn Hukuk Mektebi - Arapça, Farsça - Öğretmen, Ticaret, Ziraat ve Dava Vekili - I. Dönem Lazistan Milletvekili - Kırmızı-Yeşil Şeritli İstiklâl Madalyası sahibi - Evli, 1 Çocuk. Ölüm Tarihi: 06.03.1959

Osman Bey (Osman Nuri ÖZGEN)

Rize - 1888, Tevfik - Cemile - Yüksek Mühendis Okulu - Fransızca, Rumca - Mühendis - Osmanlı Meclis-i Meb'ûsân IV. Dönem Lazistan Mebusu - I. Dönem Lazistan Milletvekili - Nâfıa Encümeni Reisi - Evli, 4 Çocuk. Ölüm Tarihi: 15.12.1943

Ziya Hurşit Bey  (Ziya GÜNDAY) 

Hemşin – 1892 Hurşit - Emine - Almanya’da Gemi İnşa Mühendisliği ve Telsiz Telgrafçılık Öğrenimi, Almanca Öğretmenliği - Almanca - I. Dönem Lazistan Milletvekili – Divân-ı Riyâset Kâtibi - Bekâr. Ölüm Tarihi: 13.07.1926246

MERNİS’ten çıkarılan vukuatlı nüfus kayıt örneğinde, 16.09.1926 tarihinde vefat ettiği görünmekle birlikte, özlük kayıtları ile Türk Parlamento Tarihi Araştırma Grubu’nun dosyasının incelenmesi sonucu; Ankara İstiklâl Mahkemesi tarafından İzmir’de yargılanarak ölüm cezasına çarptırıldığı ve 13.07.1926 tarihinde idam edildiği anlaşılmıştır.

Ziya Hurşit Bey 1.dönem TBMM'inde 48 kez söz almıştır.

Ordu milletvekili Lazistanlı Faik Bey (Ahmet Faik GÜNDAY) CHF – TCF (Ziya Hurşit Beyin abisidir)

Hemşin – 1883, (Mehmet) Hurşit – Emine – Mülkiye – İdare –Trabzon Vilâyeti Maiyet Memuru, Adana Vilâyeti Maârif Müfettişi, Kiğı, Horasan Kaymakamı, Divâniye, Malatya, Lazistan (Rize), Canik (Samsun) Sancağı Mutasarrıfı, Sivas Valisi – Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Kurucu Üyesi - II. Dönem Ordu Milletvekili – Evli. Ölüm Tarihi: 25.04.1967

LAZİSTAN LAZ MEBUSLARI İlgili videoyu izlemek için tıklayın