ĞORMOTǨOMİNO(O)N= MOTǨOMİNO(O)N

ĞORMOTǨOMİNO(O)N= MOTǨOMİNO(O)N

Arhavi’ de şaşkınlık anında ‘Aman  Allahım’ anlamında bir deyim olararak kullanılan söz ya da söz grubu. Söz grubu diyorum çünkü aslen bu sözcüğün ‘Ğormoti ǩonari mi oren’ cümlesinden asimilasyonunun söz konusu olduğunu düşünüyorum.

O kadar ki bu söz grubunun sözcükleri tamamen parçalanmış ve ‘motǩominon’ şeklinde yukarıda da gördüğünüz gibi yeni bir sözcük bile üremiştir.

Biraz incelediğimizde ‘Ğormot’ sözcüğünün günümüzde tartışmaları halen sürse de kimi yerlerde doğaüstü güç, kimi yerlerde de Allah anlamında kullanıldığını biliyoruz.

‘ ǩonari’ = ‘ kadar’   (bir şey kadar) kelimesi Arhavi diyalektinde birlikte kullanıldığı kelimeye eklenerek genellikle ‘-ǩo’ şeklinde kullanılır ve son iki hecesi düşer.

Örneğin;  ‘Annen kadar güzelsin’ cümlesi ‘Nanaskani ǩonari msǩva ore’ şeklinde iken özellikle konuşma esnasında ‘ Nanaskaniǩo msǩvare’ şekline dönüşebilir.

Bahsettiğimiz söz grubunda da ‘ Ğormotǩo_’ kısmını ‘Ğormoti ǩonari’ olarak çözümlüyorum.

Yine Arhavi diyalektinde sıkça rastladığımız değişimlerden biri de ‘mi oren, mu oren’ kalıplarında karşımıza çıkıyor.

Örneğin; ‘Bu ne/nedir’   cümlesi ‘Haya mu oren’ şeklinde ifade edilirken _re hecesinin düşmesinin yanında harf türemesiyle birlikte  ‘Haya muno(o)n’

(Buradaki hece ve ses değişimleri kurallarıyla birlikte ayrı bir konudur.)

‘Bu kim/kimdir’ cümlesi de ‘Haya mi oren’ den ‘Haya mino(o)n’ haline dönüşmektedir.

 ‘minon’ yani ‘istiyorum’ sözcüğü ile karıştırılmaması için ikinci ‘o’ sesini parantez içinde vurgulamak istedim.

Bu durumda ‘Ğormoti ǩonari mi oren’ söz grubunun anlam olarak ‘Allah kadar (büyük, ulu, yüce) kim olabilir’ şeklinde hayret uyandıracak, şaşkınlık verici durumlarda kullanılan bir deyim olduğunu düşünüyorum.

Bu deyimi Kamil AKSOYLU’ nun ATASÖZLERİ VE DEYİMLER SÖZLÜĞÜ ‘nde de bulabilirsiniz.

Amatör gözlem ve araştırmalarımdan çıkmış bir fikirdir. Lütfen eksik veya hatalı gördüğünüz noktaları ekleyip düzeltiniz.

M.ALÇİÇEK