Ramazan ayı, Bir kaç dini terim ve Lazlar

Lazların dinleri ne idi? Sorusunun  tek bir yanıtı yok. Büyük kökleri olan kadim bir halktan ve binlerce yıla yayılmış bir zamandan bahsediyoruz. Yanıtı kuvvetle muhtemel bir çok dine inanmışlar. Günümüzde Türkiye sınırları içinde bulunan müslüman Lazlar bulunurken, Gürcistanın birköyünde toplu olarak Hristiyanlıkk dinine inanan çok sayıda Laz var.

Lazların müslüman olma süreci normal olarak hayli sonrasına denk geliyor çünkü Lazların varlığından bahsedeceğimiz tarih, değil İslam dini, daha Hristiyanlık bile inmemişti. Edindiğimiz tarihi kaynaklar Lazların en yakın tarih olarak 4 bin yıl öncesine dayandığı bilgisi karşımıza çıkıyor. Konumuz İslam ve Lazlar olunca biraz terimlerden bahsetmemek olmaz.
Lazların eski dinlerindeki ritüellerini günümüzde var olan terimlerden yola çıkarak tespit edebiliyoruz. Bu da Lazların Osmanlı’dan önce de günümüzdeki bazı dini ritüellerin varlığını gösteriyor. 
Türkçede kullanılan oruç kelimesi Farsi (Pehlevice veya Partça) diline dayanır, oradan alınmadır. Arapçada ise savm olarak geçer. Araştırmalarıma göre savm Savm/Oruç kelimesi Arapça’da “bir şeyden uzak durmak, bir şeye karşı kendini tutmak, engellemek anlamlarına gelir. 
Araplar da Aramice/Süryaniceden (kesin değildir) almışlar,
Lazcada ise bu ikisi de değildir. Lazcada oruç Op̌içu/p̌içva'dır.
P̌içva ise Lazcadaki ÇVA kökünden Gelir. Beklemek, göz kulak olmak, bir şeyi gözetmek, sev ve idare etmek, yönlendirmek anlamlarında türevleri vardır. (kanımca)
Op̌içu ritüeli Kur'andan öncesinde de var olduğunu yine yüce kitap Kur'an beyan etmektedir.
Ey inanıp güvenenler! Oruç, sizden öncekilere yazıldığı şekliyle size de yazıldı ki kendinizi koruyasınız. Bakara 183

Lazların yaşadığı coğrafyada İslam sanılanın aksine Osmanlı ile başlamıyor olabilir. Zira araştırmalarımda gördüğüm kadarı ile Kaxeti Krallığı ile Kafkas halkları haberdar olmuş ve zemin kazanmış. Bu krallığa baktığımızda ortodoks Hristianlığı, Yahudilik ve Müslümanlık dinlerini görmekteyiz. 
Günümüzde de bu krallığı devamı olan devletlerin resmi dini Hristiyanlık olmasına rağmen bu ülke vatandaşlarının İslam dinine mensup olduklarını görmekteyiz.
Lazların İslam ile tanışmasından önce de var olan oruç kelimesini Lazca olarak muhafaza etmiştir. İslamda beş vakit namaza çağıran ritüele Türkçede Ezan okumak denir. Ne ilginçtir ki benim bulunduğum yerlerde Lazcada izani iyoxay (ezan çağırıyor) denir. Yani basit bir metitn okumak olarak değil, namaza çağırmak olan ezanı çağırmak olarak söylenir.
Türkçede kullanılan ve Arapçada seher (tan ağarması) kelimesin gelen oruç tutmaya bağladığımız gece dilimine sahur denir. Lazcada ise kalkmak, kalma zamanı anlamına gelen mosela denmektedir.
Bir çok terimleri ne Türkçeden ne de Arapçadan almamışız. Yani zaten bunlar Lazların hayatlarında varmış.
Kelimeler aslında çok şey anlatıyor.

Ramazan Kosanoğlu